Linkshandigheid veroorzaakt criminaliteit?

Op 13 augustus is het internationale linkshandigendag.  Op deze dag wordt er aandacht gevraagd voor de problemen waar linkshandigen nog altijd mee kampen.  Bepaalde ongemakken zijn zeker nog niet verdwenen. Anderzijds is het beeld van linkshandigen in de westerse wereld de afgelopen eeuw aanmerkelijk verbeterd. Voor het grootste deel van de geschiedenis stond men namelijk zeer negatief tegenover linkshandigen. Aan het einde van de negentiende eeuw ondernamen wetenschappers zelfs pogingen om hun ‘aandoening’ met criminaliteit in verband te brengen.

Stigmatisering van linkshandigen

Al in de oudheid werden linkshandigen met argusogen bekeken. De Romeinen groetten met hun rechterhand en stapten met hun rechtervoet als eerste een gebouw binnen. Het Latijnse woord voor links, sinister, heeft vandaag de dag nog steeds een negatieve betekenis. In de middeleeuwen veranderde hier weinig aan. In de Bijbel komt het concept links er namelijk bijzonder negatief vanaf. De uitverkorenen van God zitten bijvoorbeeld  rechts, terwijl de verdoemde zondaars links zitten. Vandaar dat de kerk de vooroordelen tegen linkshandigen actief aanwakkerde. Het is dan ook geen toeval dat op Michelangelo’s Laatste Oordeel God met zijn rechterhand naar de hemel wijst en met zijn linker naar de hel.

Deze negatieve opstelling tegenover linkshandigen bleef de daaropvolgende eeuwen doorsluimeren. Dit had echter relatief weinig praktische gevolgen. Dit komt omdat tot aan de negentiende eeuw de overgrote meerderheid van de mensen niet naar school ging en dus niet leerde schrijven. Het fenomeen manifesteerde zich hierdoor niet zo openlijk. De gemiddelde linkshandige op een boerderij of in een werkplaats kon een ongestoord leven leiden. Van grootschalige vervolgingen is geen sprake geweest.

Onderdrukt tijdens schrijfles

Pas eind negentiende eeuw kwamen linkshandigen meer in de belangstelling te staan. Toen begon een steeds groter deel van de kinderen in het Westen onderwijs te volgen. Linkshandigheid kwam bij de schrijflessen al vrij snel aan het licht, waardoor duidelijk werd hoe wijdverbreid het fenomeen was. Beïnvloed door eeuwenoude vooroordelen, probeerden leraren meestal het schrijven met links de kop in te drukken. Dit kon er soms hardhandig aan toe gaan. Schrijven met de linkerhand leidde vaak tot klappen met een stok of liniaal en bij hardleerse kinderen werd de hand soms zelfs op de rug gebonden.

Cesare Lombroso

Linkshandigen trokken ook de aandacht van wetenschappers. Een hiervan was de Italiaan Cesare Lombroso, die nu geldt als de grondlegger van moderne criminologie. Lombroso was van mening dat dat criminaliteit een biologische oorzaak had. Volgens hem hadden criminelen een genetische afwijking, die erfelijk was en aan uiterlijke kenmerken kon worden afgelezen. Crimineel gedrag, krankzinnigheid en alcoholisme zouden zo af te lezen zijn via, onder andere, de vorm van iemands schedel en de verspreiding van zijn of haar schaamhaar. Aangezien een dergelijk ‘primitief’ karakter biologisch was bepaald, had het heropvoeden van criminelen volgens Lombroso geen enkele zin. Het beste wat men kon doen was deze individuen van de rest van de samenleving scheiden.

Deze beweringen komen nu vrij absurd over, maar eind negentiende eeuw golden ze als de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Na de introductie van de evolutietheorie, hadden sommige geleerden haar conclusies tot in het extreme doorgetrokken. Het gebruik van erfelijke genetische afwijkingen om sociale fenomenen te verklaren hoorden hierbij.

Lombroso besteedde ook aandacht aan linkshandigen. Hij stelde dat bij primitievelingen de rechterhersenhelft de linker domineerde. Dit zou bewezen worden doordat ‘onbeschaafde’ mensen zoals de Arabieren van rechts naar links werd geschreven. Lombroso beweerde dat een dominante rechterhersenhelft vaker voor zou komen onder criminelen en krankzinnigen dan onder , ‘normale mensen’. Voorts claimde hij dat bij linkshandigen de rechterhersenhelft ook domineerde. Daarom concludeerde Lombroso dat in linkshandigen veel kenmerken samenkwamen die de ergste menselijke karaktertrekken veroorzaakten.

Onbewezen fabeltje

Voor dit alles leverde Lombroso overigens maar weinig bewijs. In feite deed hij weinig meer dan eeuwenoude vooroordelen van een wetenschappelijk tintje voorzien. Vandaag de dag zijn deze beweringen dan ook als pseudowetenschap naar de prullenbak verwezen. Dat wil niet zeggen dat wetenschappers sindsdien niet meer geprobeerd hebben om linkshandigheid aan negatieve eigenschappen te verbinden. In de jaren 80 en 90 verbonden Normand Geschwind en Stanley Coren linkshandigheid aan verhoogde gezondheidsrisico’s. Hun conclusies zijn controversieel. Ze tonen aan dat linkshandigheid ook in de moderne tijd nog fascinatie kan oproepen. Maar krankzinnigheid en crimineel gedrag veroorzaakt het naar alle waarschijnlijkheid niet.

Bronnen:

• Elaine Fowler Costas, 'The Left-Handed: "Their Sinister" History' US Department of Education (1996). 
• Howard Kushner, 'Cesare Lombroso and the pathology of left-handedness' The Lancet 377 (2011) 118-119. 
• The Washington Post

Afbeeldingen:

• Foto: See page for author [CC BY 4.0], via Wikimedia Commons
• Afbeelding; See page for author [Public domain], via Wikimedia Commons