In het Los hoes leefden boeren samen met de dieren. De armoede was groot.

Los hoes: privacy was ver weg

Themamaand monumenten – In Twente en in de Achterhoek was het voor boeren gebruikelijk om letterlijk samen met de dieren te leven. Deze open boerderij kwam bekend te staan als "los hoes"(open huis). De boeren hadden in het Los hoes zicht op de stal. Handig voor het boerenbedrijf, maar de slechte hygiëne vormde een groot gevaar voor de boeren.

Bij het los hoes waren de werk- en woonruimte geïntegreerd in één ruimte. Daardoor was er geen sprake van privacy. De boerenfamilies waren veelal groot en vaak woonden er meerdere families bij elkaar, waardoor het in het huis een drukte van jewelste was.

Ontstaan

Het los hoes wordt gerekend tot de oudste soort van de hallenhuisgroep, een boerderijtype dat tussen de 12e en 19e eeuw is toegepast in Midden- en Oost-Nederland en Duitsland. In de latere eeuwen werd het comfort van het los hoes verbeterd. Zo werden de ramen vergroot en werd onder andere de waskamer afgescheiden van de rest van het gebouw. Hierdoor kregen bewoners geleidelijk iets meer privacy. Aan de voorkant van het los hoes werd vaak een aparte kamer bij gebouwd. Hier kon de boer intrekken zodra de kinderen de boerderij overnamen.

Inrichting

De inrichting van een los hoes was sober. Er waren vaak maar weinig meubels. Vaak werd de opslagkist als zitplaats gebruikt. De schuur bestond meestal uit zijbeuken waarin de bedsteden stonden en waarin gekarnd werd. Boven de middenbeuk bevond zich de zolder, waarin ongedorst graan werd opgeslagen. Het werkgedeelte bestond vooral uit stallen voor het rundvee. Soms was de werkplaats nog een beetje afgescheiden door een kleine weefkamer tussen het woongedeelte en de deel. De sobere inrichting van het los hoes werd goed weergegeven in het schilderij "Boerenmaaltijd in Delden" uit 1885 van de Nederlandse schilder Jozef Israëls.

Slechte hygiëne

Het voordeel van een los hoes was dat boeren direct zicht hadden op het vee. Toch bracht deze manier van leven ook een groot gezondheidsrisico met zich mee. Omdat boerenfamilies en dieren letterlijk naast elkaar leefden, was de hygiënische situatie erg slecht. Overal zat roet en stof van het open vuur. Bovendien tochtte het enorm in de grote ruimte en het open vuur gaf onvoldoende warmte om de hele ruimte te verwarmen. Ziektes waren dan ook eerder regel dan uitzondering.

Los hoes in de laatste drie eeuwen

Tussen 1800 en 1900 werden de laatste boerderijen van dit type gebouwd. In de tweede helft van de twintigste eeuw verdwenen er veel typen van het los hoes. In de nog bestaande boerderijen is inmiddels veel verbouwd, waardoor er van het originele los hoes weinig meer over is. Meestal werden er nieuwe slaapkamers of woonruimten aangebouwd, waardoor er gescheiden geleefd werd van de werkplaats en de woonplaats. Vaak werd er dwars door de schuur een scheidingsmuur geplaatst. Door middel van een paar venstertjes aan woonruimte ging het contact met de werkruimte niet helemaal verloren. Toch betekende dit wel het einde van één open schuur.

Los hoes bezoeken

In het Twentse Ootmarsum is in een oude los hoes een openluchtmuseum gevestigd, waarin de geschiedenis van de lösse huze te bekijken is. Ook is er een los hoes te bewonderen in het Openluchtmuseum in Arnhem.