Luther als jonker Jörg op de Wartburg

Maarten Luther wordt gezien als de grote hervormer van de katholieke kerk, maar de reformatie ging niet zonder slag of stoot. Met gevaar voor eigen leven hervormde Luther de kerk. Luther dook onder op de Wartburg.

Luther tegen de katholieke kerk

Maarten Luther (1483 - 1546) was het oneens met de ideeën van de katholieke kerk. De kerk was corrupt, en Luther geloofde niet dat mensen door aflaten te kopen na de dood naar de hemel gingen. In 1517 maakte Luther zijn kritiek op de katholieke kerk openbaar door 95 stellingen aan de poort van de slotkapel in Wittenberg te nagelen.

Excommunicatie Luther

In 1521 werd Luther vanwege zijn kritiek geëxcommuniceerd door Paus Leo X, wat inhield dat Luther uit de katholieke kerk werd gestoten. Na verbanning uit de katholieke kerk volgde vaak ook rijksverbanning uit het Heilige Roomse Rijk door de keizer, maar keizer Karel V moest rekening houden met keurvorst Frederik III van Saksen, ook Frederik de Wijze genoemd, die Luther in bescherming nam. Karel V gaf Luther tijdens de rijksdag van Worms van 16 tot 25 april 1521 een kans om zijn stellingen te herroepen, maar Luther weigerde. Op  26 mei van dat jaar werd hij in de ban gedaan, wat hem in levensgevaar bracht. Luther kon door anderen ongestraft gedood worden Eerder werd de hervormer Jan Hus al om het leven gebracht.

Ontvoering van Luther

Luther was verbannen uit het rijk, maar had het rijk nooit verlaten. Op 4 mei 1521 werd hij midden in de nacht aangevallen en ontvoerd. Deze ontvoering bleek in scène te zijn gezet door Fredrik de Wijze, die Luther wilde beschermen. In het geheim had hij Luther naar kasteel de Wartburg gebracht. Door deze geheime verdwijning hoopte Frederik de Wijze dat men Luther even zou vergeten en dat de beweging tegen de katholieke kerk wat zou gaan liggen. Alles en iedereen zou dit ten goede komen, zo dacht hij. De actie van Frederik de Wijze hielp. Niemand wist waar Luther was en sommigen dachten dat hij dood was.

Luther als Jonker Jörg

Luther leefde in het geheim op de Wartburg en hij speelde het spel mee. In het begin had Luther geen contact met de buitenwereld. Luther noemde zich Jonker Jörg. Die naam is niet zomaar bedacht, maar met een goede reden. Jörg betekende Georg, en Georg was een streng gelovige christelijke soldaat uit 300 na Christus. Vanwege zijn standvastigheid werd Georg onthoofd.

Luther op de Wartburg

Frederik de Wijze zorgde ervoor dat Luther in Saksen niet kon worden opgepakt, omdat de vogelvrijverklaring in Saksen niet geldig was. Luther verbleef tien maanden in de Wartburg. In het kasteel vertaalde hij het Nieuwe Testament in slechts elf weken naar het Duits. Echter had Luther geen plezierige tijd in het kasteel. Twijfels of het een verstandige keuze was zich af te zetten tegen Rome hielden hem hele nachten wakker. Luther was bang voor de duivelse geesten die aanvallen op hem deden. Door te bidden en te zingen probeerde Luther de duivel te verjagen. Eenmaal zou hij zelfs een inktpot hebben gegooid, maar vandaag de dag wordt aan deze gebeurtenis getwijfeld. Pas honderd jaar na de dood van Luther werd pas voor het eerst geschreven over de inktvlek die zijn worp had achtergelaten.

Leven op de Wartburg

Maarten Luther was veilig in het kasteel. Iedere avond ging de ophaalbrug omhoog waardoor niemand bij hem kon komen. Alleen twee edelen bezochten hem twee keer per dag om Luther eten en drinken te brengen. Commandant Hans von Berlepsch hield nieuwsgierigen op een afstand. Luther liet zijn haar en zijn baard groeien, waardoor hij moeilijker herkenbaar werd. Contact met volgers Luther hield zich aanvankelijk gedeisd, maar had later per brief nauw contact met zijn volgelingen. Op brieven schreef hij overigens nooit de echte plek waar hij was. Luther omschreef zijn schuilplaats als 'op de berg' en Patmos.  Drie priesters uit Wittenberg demonstreerden tegen de katholieke kerk door te trouwen en ook de kerkdienst werd aangepast. Een van Luthers vrienden, Philip Melanchton, bracht in 1521 de eerste Lutherse leer tot stand met het werk Loci Communes.  Onder leiding van Andreas Bodenstein van Karlstadt werd de slotkerk in Wittenberg ontdaan van zijn heiligenbeelden, wat het begin betekende van de beeldenstorm in Europa.  Vanwege een steeds groter wordend verzet tegen de katholieke kerk verliet Luther op 1 maart 1522 het Wartburg kasteel.