Man in het ijzeren masker

Israël heeft op 14 februari 2013 het overlijden bevestigd van de gevangene die in de media de naam Gevangene X had gekregen. Over het bestaan en de identiteit van de mysterieuze gevangene werd lang gespeculeerd. In het Frankrijk van de 17e eeuw ontstond er een soortgelijke mythe, die van de 'man in het ijzeren masker’.

De ‘man in het ijzeren masker’ was een mysterieuze gevangene die onder het regime van Lodewijk XIV permanent van zijn vrijheid werd beroofd. Vanaf 1669 tot aan zijn dood in 1703 zat de man gevangen in Franse gevangenissen, eerst in Pinerolo en later in de beroemde Bastille. Over zijn identiteit is door de jaren heen veel gespeculeerd, omdat de gevangene zijn gezicht altijd bedekte met een zwart fluwelen masker. De bijnaam ‘man met het ijzeren masker’ kwam voor in een werk van de filosoof Voltaire (1771), die beweerde dat de gevangene een onwettige halfbroer was van Lodewijk XIV en een ijzeren masker gedragen zou hebben.

Eustache Dauger

De eerste geruchten over het bestaan van de gemaskerde man ontstonden in de zomer van 1669. Toenmalig minister Louvois bracht de gevangene naar de Pinerolo gevangenis en droeg de zorg voor hem over aan de gouverneur van de instelling, Bénige Dauvergne de Saint-Mars. De documenten over zijn opsluiting vermeldden de naam Eustache Dauger. Saint-Mars kreeg de nadrukkelijke opdracht om hem op te sluiten in een beveiligde cel met dubbele deuren. Ook moest hij er persoonlijk voor zorgen dat niemand de gevangene kon afluisteren. Saint-Mars mocht slechts één keer per dag de cel in om Dauger zijn maaltijd te brengen. Toch was hij niet compleet geïsoleerd. In die tijd was het namelijk de gewoonte dat rijke gevangenen een bediende hadden, en de gemaskerde mocht deze taak soms uitvoeren.

Speculaties

Door de grote geheimzinnigheid, die door de omgang met de gevangene alleen nog maar bevestigd werd, trok het verhaal de aandacht van veel schrijvers en speculanten. Gedurende de 18e eeuw werd bijvoorbeeld beweerd dat de gevangene een zoon van Oliver Cromwell zou zijn, of een zoon van de Engelse koning Charles II, die door Lodewijk gevangen genomen was omdat hij teveel zou afweten van de Frans-Engelse affaires. Ook werd als optie aangedragen dat het wel eens de echte vader van Lodewijk XIV kon zijn geweest. De gevangene stierf in 1703 en werd onder weer een andere naam begraven. Zijn werkelijke identiteit is nog steeds onderwerp van discussie.

Identiteit ontrafeld?

De mysteries rondom de gemaskerde gevangene vormen daarom nog steeds een onderwerp voor films, series en boeken. Zo kwam hij eind 19e eeuw voor in De Drie Musketiers van Alexandre Dumas en gedurende de 20e eeuw in meerdere films en series, waaronder The Man in the Iron Mask uit 1998. Ondertussen zijn er verschillende auteurs die beweren de ware identiteit van de gemaskerde man ontrafeld te hebben.

De Israëlische ‘Gevangene X’ was lang onderwerp van discussie en speculatie in de media. Door het bekend maken van zijn identiteit komt er waarschijnlijk nu een einde aan de mystiek rond deze moderne variant op het eeuwenoude en tot op heden onopgeloste mysterie van de ‘man in het ijzeren masker’.