Massale rouw om JFK

Op 22 november 1963 wordt de Amerikaanse president John F. Kennedy op klaarlichte dag vermoord. Zijn dood schokt de hele wereld. De jonge, charismatische president is namelijk zeer populair. JFK staat met zijn idealen en vechtlust symbool voor een nieuw politiek tijdperk. De fatale aanslag op zijn leven maakt daar een abrupt einde aan.

Die bewuste dag rijdt Kennedy als onderdeel van de campagne voor zijn herverkiezing in een open limousine door Dallas als hij wordt neergeschoten. Duizenden toeschouwers, politie en pers zijn getuige van de aanslag. De brute moord komt via de media live de huiskamers in. Dit maakt de gebeurtenis nog aangrijpender.

Eerbetoon in het Oostblok

Kennedy’s voortijdige dood leidt tot massale rouw. Overal ter wereld stellen ambassades condoleanceregisters open en in bijna iedere hoofdstad worden missen, processies of andere erediensten gehouden. De opkomst hiervoor is telkens enorm. Verrassend genoeg in ook het communistische Oostblok, dat onder de invloedssfeer valt van de Sovjet-Unie - aartsvijand van de Verenigde Staten.

De Amerikaanse overheid houdt de reacties op Kennedy’s overlijden nauwkeurig bij. In een rapport van het departement voor Intelligence and Research worden alle officiële en niet-officiële Oost-Europese steunbetuigingen nauwkeurig bijgehouden: van de vele Amerikaanse vlaggetjes die op Poolse vensterbanken prijken tot het rechtstreeks en ongecensureerd uitzenden van de begrafenisplechtigheid in vrijwel alle landen achter het ‘IJzeren Gordijn’.

Zelfs in Rusland

Dat ook Rusland - Amerika’s grootste opponent in de Koude Oorlog - rouwt om Kennedy, blijkt uit een brief van de Nederlandse ambassadeur E. Star Busmann aan Joseph Luns, de minister van Buitenlandse Zaken. Op 30 november 1963 schrijft hij: ‘Een bevriend Sowjetrussisch echtpaar, beiden behorende tot de universitaire elite, bevestigde mij hoezeer het Russische volk geschokt was door de tijding van de dood van Kennedy. Het was een opmerkelijk verschijnsel want de officiële propaganda had zich heus niet uitgesloofd om de President tijdens zijn leven bij de brede massa populair te maken.’

Oswald: spion of agent?

De eensgezindheid die het overlijden van John Kennedy met zich mee lijkt te brengen is echter van korte duur. De vermeende moordenaar – Lee Harvey Oswald – zou volgens het Amerikaanse politieonderzoek banden hebben met de Sovjet-Unie en Cuba, zo melden verschillende Amerikaanse persbureaus. De communistische wereld reageert verontwaardigd op deze aantijging en probeert deze direct te ontkrachten: Oswald is geen communist, maar lid van de Amerikaanse Geheime Dienst. De moord op Oswald kort na zijn arrestatie door Jack Ruby, wordt uitgelegd als een manier van ‘uiterst louche en duistere krachten’ om Oswald – die geen schuld heeft bekend – het zwijgen op te leggen.

Rol van de pers

Dat de Amerikaanse pers fouten heeft gemaakt tijdens het onderzoek naar de moord op Kennedy, wordt beaamd in het eindrapport van de door de Amerikaanse overheid ingestelde Commissie Warren. Dr. H.A. Hoogendoorn, de Nederlandse ambassadeur in Washington, schrijft op 30 oktober 1964: ‘De commissie verwijt de pers “een betreurenswaardig gebrek aan zelfdiscipline” en stelt de zogeheten ‘mass reporting’ en de politie aansprakelijk “voor de heersende verwarring welke het neerschieten van Lee Harvey Oswald door Jack Ruby mogelijk maakte”.’

Koude Oorlog

De speculaties over de moord op Kennedy en de nasleep ervan maken de tegenstelling tussen Oost en West pijnlijk duidelijk. Kort na zijn dood nemen de verschillende machtsblokken weer snel hun vertrouwde, vijandige posities in. Pas met de val van de Berlijnse Muur 9 november 1989 komt er een einde aan de Koude Oorlog.