Monddood maken van politici in de Oudheid
Hero Brinkman van de PVV beweert dat de provincie Noord-Holland hem monddood probeert te maken, omdat hij weet zou hebben van een omvangrijke omkoopaffaire ‘op het hoogste niveau’. Het monddood maken van politieke tegenstanders is een zeer oud gebruik, waar bijvoorbeeld de oude Atheners al veelvuldig gebruik van maakten door middel van het ostracisme.
Aan het einde van de zesde eeuw voor Christus was in Athene een democratie ontstaan. Eén van de problemen in een beginnende democratie is dat er een charismatische leider opstaat met te veel invloed die te veel macht naar zich toe dreigt te trekken. Deze persoonlijkheid kan hierdoor uitgroeien tot een tiran. Dit was iets wat de Atheners wilden voorkomen.
Ostracisme
Om de macht van één persoon in te dammen en de macht van het volk te beschermen werd het zogenaamde ostracisme in het leven geroepen. Elk jaar konden de Atheense burgers stemmen of er een ostracisme moest komen of niet. Zo ja, dan moest een minimum van zesduizend burgers bijeenkomen en moest ieder op een potscherf de naam krassen, of een voorgekraste scherf zien te bemachtigen, van een politiek leider die men voor een periode van tien jaar uit de stadstaat verbannen wilde zien. Hier is ook de naam ostracisme van afgeleid, het Griekse woord ostrakon betekent namelijk ‘scherf’.
Verbanning
Het verschil tussen een verbanning na een ostracisme en een normale verbanning was dat bij het ostracisme de banneling officieel een Atheense burger bleef, hij voor precies tien jaar verbannen werd, hij zijn bezittingen mocht behouden en hij kon worden teruggeroepen wanneer zich een noodgeval voordeed. Hoewel het gebruik bedoeld was om de democratie te beschermen, werd het ostracisme op den duur een politiek instrument van Atheense politici. Conservatieve politici die veel invloed hadden gebruikten het ostracisme om nieuwe politici die hen bekritiseerden uit Athene te laten verbannen. In de vijfde eeuw voor Christus waren er ongeveer twaalf personen door een ostracisme uit Athene verbannen. De verbannen persoon had niet de mogelijkheid om zich te verdedigen, de verbanning was simpelweg een bevel van het Atheense volk. Op een schending van de verbanning stond de doodstraf.
Themistocles
De meest bekende persoon die door middel van ostracisme werd verbannen, was Themistocles. Als aanvoerder van de Griekse vloot voorkwam hij van 480 tot 479 voor Christus een Perzische invasie. Hierna werd hij een invloedrijke politicus in Athene en liet hij de Lange Muren om Athene en zijn haven bouwen, die later van grote waarde bleken te zijn in de oorlog tegen Sparta. Zijn arrogantie zorgde er echter voor dat hij steeds meer tegenstanders kreeg. In 471 werd hij door middel van ostracisme verbannen uit Athene. Uiteindelijk vluchtte hij naar Perzië, waar hij asiel aangeboden kreeg.
Politiek instrument
Het ostracismewerd na 415 voor Christus niet meer toegepast in Athene. Het gebruik was uitgegroeid tot een politiek instrument, wat de laatste verbanning aantoonde. Hyperbolus stelde een ostracisme voor om Alcibiades of Nicias te laten verbannen. Deze bundelden echter hun krachten en zorgden ervoor dat hun gezamenlijke achterban juist Hyperbolus wegstemde. Hierna werd er besloten om het ostracisme niet meer te laten plaatsvinden.
