Nep-Rembrandt mogelijk tóch echt

‘Hoofd van een behaarde man’ lag sinds sinds de jaren 80 te verstoffen in het depot van het Britse Ashmolean Museum. Het schilderij ter grootte van een ansichtkaart was destijds afgeschreven door een groep experts onder leiding van Ernst van de Wetering. Het schilderij was volgens hen nep en mogelijk lang na Rembrandts dood gemaakt. An van Camp, sinds 2015 curator bij het Ashmolean Museum, betwijfelde het oordeel. Zij liet het schilderij nog eens onderzoeken.

Houtonderzoek

Van Camp liet eerst het houten paneel onderzoeken door Duitse dendrochronoloog Peter Klein. Dendrochronologie wordt ook wel jaarringenonderzoek genoemd. De naam zegt het al; door middel van het bestuderen van jaarringen in het hout, kan bepaald worden wanneer de boom is omgehakt en zelfs waar hij vandaan komt. Het hout blijkt van dezelfde eik te komen als het hout waarop Rembrandts ‘Andromeda aan de rots’ is geschilderd. Ook heeft vriend van Rembrandt en schilder Jan Lievens een portret van Rembrandts moeder geschilderd op hetzelfde hout. Het gaat om hout van een eik uit het gebied van de Baltische staten, omgehakt ergens tussen 1618 en 1628. Rembrandt deelde zijn atelier met Lievens. Door het houtonderzoek is dus in ieder geval vast te stellen dat het paneel van Rembrandts werkplaats afkomstig is.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Waarschijnlijk geen imitatie

Aan The Gaurdian meldde van Camp dat de jonge Rembrandt wel vaker dergelijke studies maakte van oude mannen. Zij acht de kans dat het hier om namaak gaat klein. Door infraroodscans is namelijk ook gebleken dat er later nog wat kleine aanpassingen aan het schilderij gedaan zijn. Een imitator zou zoiets waarschijnlijk niet doen. Jevon Thistlewood, conservator bij het Ashmolean, vertelt dat “voor de eerste foto van het schilderij, gepubliceerd in 1936, zijn er likjes verf door onbekende hand aan het werk toegevoegd die de subtiele illusie van diepte en beweging aanzienlijk verstoord hebben.”

Verder onderzoek

Het werk is vanaf 2 september te zien in een expositie over Rembrandts jonge jaren. Thistlewoord: “als de expositie voorbij is gaan we het werk herstellen. Ik kan niet wachten om te zien wat we zullen aantreffen.” Na de expositie wil van Camp ook röntgenfoto's van het schilderij laten maken. Er bestaat een kleine kans dat het werk door Lievens gemaakt is. “Als curator is het geweldig om te ontdekken dat een voormalig schilderij van onbekende hand, terug te traceren is tot de werkplaats van een van de beroemdste kunstenaars aller tijden” laat van Camp weten.

Rembrandts atelier

In 1606 werd Rembrandt in Leiden geboren. Op zijn 14de ging hij in de leer bij Leidse schilder Jacob van Swanenburgh, die gespecialiseerd was in stadsgezichten en scènes uit de hel. Daarna ging hij nog een half jaar in de leer bij historieschilder Pieter Lastman. Helaas is van zijn leertijd geen werk bewaard gebleven. In 1625 opende hij zijn eigen atelier in Leiden. In dat atelier ontstond de samenwerking tussen Rembrandt en Lievens. Dit weten we door een verslag, dat Constantijn Huygens schreef over zijn bezoek aan Leiden. Hij herkende Rembrandt als meerdere van Lievens, maar was diep onder de indruk van beide schilders. Hij beschreef ze als duo, allebei volledig toegewijd aan hun kunst. “Het wonderlijkste is nog dat zelfs de onschuldigste genoegens van de jeugd door hen als tijdverlies worden afgedaan,” schreef Huygens. Overigens staat het huis waar Rembrandt en Lievens hun atelier hadden vandaag de dag nog steeds aan de Kort Galgewater in Leiden.

Bronnen: Ashmolean, Rembrandthuis, Trouw, Volkskrant.