Nucleaire wapenwedloop: van uitbreiding tot vermindering en modernisering

Hoewel het aantal kernwapens de afgelopen dertig jaar sterk teruggedrongen is, geven diverse landen nog steeds veel geld uit aan de modernisering van hun kernwapenarsenaal. Dat stelt het Stockholmse Internationale Instituut voor Vredesonderzoek SIPRI. Het volledig uitbannen van kernwapens lijkt dan ook zeer onwaarschijnlijk, en is volgens sommigen zelfs onwenselijk.

De eerste atoombommen werden aan het einde van de Tweede Wereldoorlog door de Verenigde Staten gebruikt en gedropt op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki. De totale vernietiging die deze bommen veroorzaakten schokten de wereld. Na de oorlog verslechterden de banden tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. In plaats van de ontmanteling van alle kernwapens, nog voorgesteld in het Baruch-plan uit 1946, vond juist een wapenwedloop plaats tussen de twee grootmachten.

Nucleaire wapenwedloop

Beide landen deden enorme uitgaven op het gebied van defensie en begin jaren ’50 ontwikkelden zij allebei een waterstofbom, die veel krachtiger was dan de eerdere nucleaire wapens. Door de ontwikkeling van intercontinentale raketten bereikten beide landen halverwege de jaren ’50 een status van Mutual Assured Destruction, gegarandeerde wederzijdse vernietiging. Dit hield in dat beide landen de nucleaire capaciteit hadden om de tegenstander volledig weg te vagen. In 1961 waren er genoeg nucleaire bommen om de wereld te vernietigen. Tijdens de jaren ’70 werden diverse pogingen gedaan om het aantal kernwapens te beperken. Met het aantreden van Reagan ontstond een nieuwe wedloop en liep de spanning weer op.

Cubacrisis: dichtbij totale vernietiging

Een bepalend moment tijdens de Koude Oorlog was de Cubacrisis van 1962, waarin de wereld dichtbij totale vernietiging kwam. De Amerikaanse blokkade rondom het eiland dwong de Sovjet-Unie te kiezen tussen oorlog of inbinden. Na diverse weken van angst besloten de Russen om de raketbases op Cuba te ontmantelen. Zo’n twintig jaar later kwam de wereld opnieuw dichtbij een derde wereldoorlog toen het alarmsysteem nabij Moskou op hol sloeg. Gelukkig besloot de dienstdoende militair vanwege het beperkte aantal inkomende raketten dat het om een valse melding moest gaan. Het bleek later inderdaad aan de waarschuwingsapparatuur te liggen.

Ontmanteling en nieuwe kernmachten

De val van de Sovjet-Unie betekende dat eindelijk echte stappen konden worden gezet tot vermindering van het aantal wapens. In 1991 resulteerde het Strategic Arms Reduction Treaty (START) in de geleidelijke ontmanteling van 80% van alle kernwapens. Desondanks bezitten nog minstens acht landen tegenwoordig kernwapens. Naast de VS en Rusland zijn dat Frankrijk, China, het Verenigd Koninkrijk, Iran, India en Noord-Korea. Vrijwel zeker staat ook Israël in dit rijtje. Er zijn waarschijnlijk nog zo’n 15.000 kernkoppen in omloop.

Het einde van kernwapens?

Over de vraag of het aantal nucleaire wapens verder teruggedrongen moet worden, zijn de meningen verdeeld. Tegenstanders van totale ontmanteling wijzen op het afschrikwekkend effect van kernwapens, wat oorlog zou voorkomen. Daarnaast is er het gevaar dat één of meerdere landen (stiekem) niet meedoen en daarmee een enorme machtspositie zouden verwerven. Ondanks de oproep van Obama een paar jaar geleden om de hoeveelheid kernwapens verder te beperken werd ook onder zijn bewind ruimschoots geïnvesteerd in onderhoud en vernieuwing van het arsenaal.