Ontstaansgeschiedenis van de plastische chirurgie

Een brandweerman in New York heeft met behulp van een gezichtstransplantatie een andere gezichtshuid, oren en oogleden gekregen. De operatie wordt de meest uitgebreide gezichtstransplantatie ooit genoemd. Tegenwoordig associëren veel mensen plastische chirurgie met operaties zonder medische noodzaak. Toch ligt de oorsprong van de plastische chirurgie in het functioneel reconstrueren van verminkingen, meer dan 2500 jaar geleden. 

Een oude geschiedenis

De geschiedenis van de plastische chirurgie gaat terug tot ongeveer 600 voor Christus. In Indische geschriften werd al een techniek uitgelegd voor een neusreconstructie op basis van een voorhoofdsflap. De huidige correctie methode die hiervan afgeleid is, wordt dan ook de Indische flap genoemd. Ook zijn er bronnen die aantonen dat ruim 2000 jaar geleden in China al hazenlippen of hazenmonden werden geopereerd. De oudste bron over chirurgie in de westerse wereld is het handgeschreven Nederlandstalige werk Cyrurgie van Jan Yperman uit 1310.

Plastische chirurgie in de 19e eeuw

De ontwikkeling van de plastische chirurgie ging eeuwenlang erg langzaam. Pas in het midden van de 19e eeuw werden er door Duitse en Franse geleerden experimenten gedaan met het transplanteren van stukken huid. Oorlog en krijgsgeweld hebben een grote rol gespeeld in de verdere ontwikkeling. Een veel voorkomende oorlogsverwonding door sabelhouwen was het kwijtraken van de neus. Door nieuwe verdovings- en ontsmettingstechnieken verbeterde de kwaliteit van de operaties en konden er langere en complexere operaties uitgevoerd worden.

Plastische chirurgie in de Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog zorgde voor een toenemende noodzaak van plastische chirurgie. Doordat soldaten met hun hoofd, zonder enige vorm van bescherming, boven de loopgraven uitstaken liepen velen van hen verwondingen op aan het gelaat door rondvliegende projectielen en granaatscherven. De zwaar gehavende soldaten hadden na de oorlog moeite met re-integreren in de maatschappij, waardoor de vraag naar gelaatsreconstructie toenam.

Samenwerkende artsen

De benodigde technieken waren toen nog niet voorhanden, maar werden razendsnel ontwikkeld. Voor het eerst gingen verschillende soorten artsen samenwerken om het hele gelaat te kunnen herstellen. Chirurgen overlegden met tandartsen en keel-, neus-, en oorartsen op internationaal niveau. Hierdoor kon al snel een grote hoeveelheid patiënten succesvol geholpen worden.

Plastische chirurgie in de Tweede Wereldoorlog

In de Tweede Wereldoorlog kwam de Nederlandse plastische chirurgie kort in een stroomversnelling terecht, door de verwondingen na het bombardement op Rotterdam. Daarna was het voor chirurgen in Nederland een relatief rustige tijd. Na de bevrijding kwamen veel plastische chirurgen terecht in gespecialiseerde ziekenhuizen, waar ze in teamverband aan het werk gingen. Tegenwoordig bestaat het grootste deel van de werkzaamheden van plastisch chirurgen nog steeds uit reconstructieve chirurgie, bij bijvoorbeeld brandwonden of verminkingen. De gezichtstransplantatie van de brandweerman uit New York is hier een goed voorbeeld van.   Dit artikel is een bewerking van een eerder verschenen artikel op IsGeschiedenis op 22 januari 2013.