Oprichting van de VVD

Amsterdam 1948 – Eindelijk kwam er een einde aan de versnippering van de liberalen, die sinds het einde van de negentiende eeuw aan de gang was. De fusie tussen de Partij van de Vrijheid (PvdV) en het Comité-Oud zorgde voor het eerst voor een nationale liberale beweging: de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD).

Thorbecke en het liberalisme

In 1814 kwam het liberalisme als politieke stroming op in Nederland. Dit kwam tot uiting in de liberale grondwet van 1848, opgesteld door de liberaal Johan Rudolf Thorbecke. De liberalen legden ook de eerste fundamenten voor de gehele sociale wetgeving, met onder andere het Kinderwetje van Van Houten in 1874. De eerste politieke liberale partij, genaamd de Liberale Unie ontstond in 1885. Al snel volgden allerlei andere kleine liberale partijen maar toen de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) uitbrak in 1939, werden de meeste liberale partijen door de Duitsers verboden.

Oprichting VVD

Na de Tweede-Wereldoorlog kwam de Partij voor de Vrijheid (PvdV) op als één van de grootste liberale partijen, onder leiding van de liberaal Dirk Uipko Stikker. De andere grote liberale partij was Comité-Oud, die onder het voorzitterschap van Pieter Oud stond. Comité-Oud was afkomstig uit de PvdA, die volgens Oud en zijn medestanders te sociaaldemocratisch werd. Overleg tussen Oud en Stikker leidde tot de oprichting van de VVD in 1948. De term ‘liberaal’ werd bewust weggelaten uit de naam van de partij omdat veel mensen het liberalisme koppelden aan de economische crisis en werkloosheid van de grote crisis van de jaren ’30 (Grote Depressie). De grote crisis was namelijk ontstaan door de grote marktvrijheid die de liberalen veelal propageerden.

Vrijheid

Hoewel de term ‘liberalisme’ in de naam ontbreekt, kreeg de liberale ideologie wel een grote plaats in de ideologie van de VVD. Zo werd in het eerste partijprogramma van de VVD gesteld: ‘een zo groot mogelijke vrijheid van de mens, zowel in geestelijk en staatkundig als in materieel opzicht (…) is een onmisbare voorwaarde.’ Wel werden er grenzen gesteld aan deze individuele vrijheid: doorgeslagen individualisme zou ten koste van de vrijheid van een ander kunnen gaan. Naast de vrijheid kregen daarom ook verantwoordelijkheid, verdraagzaamheid en sociale rechtsvaardigheid belangrijke posities binnen de ideologie van de VVD.

Huidige VVD

In de jaren '70 en '80 verloor de VVD aan populariteit door een moeizame coalitie met het CDA. Daarna gung het beter en in 1994 vormde de VVD samen met PvdA en D66 het eerste paarse kabinet. Dat was een goede stap voor de partij en in 1995 bij de Provinciale Staten verkiezingen was de VVD de grootste van het land. In 2010 was het dan echt zo ver en wonnen de liberalen de Tweede Kamerverkiezingen. Voor het eerst waren ze de grootste partij in de Tweede Kamer met 31 zetels. De eerste VVD Minister-president werd Mark Rutte. Bij de komende verkiezingen op 15 maart 2017 willen de liberalen weer de grootste partij worden. De kans dat Mark Rutte voor de derde keer Minister-president wordt is dus aanwezig. Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder op IsGeschiedenis verscheen, en is aangepast om het beter te laten aansluiten op het nieuws.