Oudste vrouw overleden: leeftijd door de eeuwen heen

Woensdag 17 juni stierf de Amerikaanse Jeralean Talley. Haar uitzonderlijk hoge leeftijd van 116 jaar maakte haar in de laatste fase van haar leven het oudste levende mens op aarde. In de loop van haar geschiedenis werd de mens zelden zo oud als nu.

Fascinatie voor een hoge leeftijd

Sinds de moderne mens de aarde bewandelt, is het zich bewust van de naderende dood. De mysterieuze aard van dit einde van bestaan heeft geleid tot een eeuwenlange fascinatie met leeftijd en ouderdom. Het bereiken van een hoge leeftijd was (en is) in veel beschavingen een bijzondere prestatie. Politieke of spirituele kracht was dan ook veelal in handen van dorpsoudsten en binnen de familie hadden grootouders hoge autoriteit.

De oudsten waren ouder

Hoge leeftijden werden vereenzelvigd met voorspoed of steun van het hogere. In de Bijbel staat bijvoorbeeld beschreven dat de eerste mensen leeftijden bereikten van boven 900 jaar. Een hechte band met god was de verklaring . Na de zondvloed dalen de leeftijden tot het huidige niveau.

De Bijbel is zeker niet het enige document dat hoge leeftijd beschrijft. In Sumerië en Perzië overschreden de leeftijden van koningen en vorsten veelal de honderd jaar en in enkele gevallen leefden personen tienduizenden jaren. Antieke beschavingen van over de hele wereld kennen dan ook overleveringen, epossen en

Op zoek naar onsterfelijkheid

Naarmate de tijd vorderde, zijn dergelijke verhalen niet verdwenen. Van de oudheid tot de moderne tijd ontstonden er legenden van belangrijke heersers en heiligen die de dood wisten uit te stellen. In dezelfde context zochten alchimisten overal op de wereld naar middelen om de mensheid onsterfelijk te maken. Tegelijkertijd zochten avonturiers naar de bron van eeuwige jeugd en streden christelijke ridders voor de Heilige Graal.

Oud, maar hoe?

De opkomst van de moderne wetenschap maakte langzaam een einde aan deze legendes. In toenemende mate hield men geboortedata bij. Uit diepgravend onderzoek naar leef- en eetgewoonten uit voorgaande tijden bleek dat de leeftijd van sterven laag lag.

Leeftijd- levensstrijd

In de praktijk bleef de levensverwachting van de mensheid gedurende duizenden jaren nagenoeg constant. Sinds de oertijd had de mens een redelijke kans een leeftijd te bereiken die voor ons normaal is. De kindersterfte was veelal hoog, het was vooral dit gegeven dat de gemiddelde levensverwachting naar beneden trok en de leeftijdsmythe schiep.

Wassen, eten, leven

In veel gevallen speelden omstandigheden wel een grote rol. De verminderde hygiëne maakte de levensverwachting in de middeleeuwse stad relatief laag. De bevolking van middeleeuwse steden stierf daarnaast sneller dan dat het groeide, een voortdurende aanwas van het platteland was dan ook noodzakelijk. Tot diep in de negentiende eeuw bleef de Europese stad een gevaarlijke en dodelijke plaats.

Afname van kindersterfte

Met de toegenomen kennis van hygiëne en voeding werd het mogelijk om levens te verlengen. Sinds de twintigste eeuw neemt de gemiddelde levensverwachting dan ook toe. Een sterke afname van kindersterfte deed de levensverwachting stijgen tot het huidige leeftijd. In beperktere mate namen absolute leeftijden ook toe. De gemiddelde leeftijdsverwachting ligt in Nederland op 79 voor mannen en 81 voor vrouwen, maar er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen.

Het geheim van Jeralean Tally

Sinds de laatste honderd jaar is de levensverwachting sterk gestegen. Verbeterd inzicht in de benodigdheden van het menselijk lichaam en verbeterde medische wetenschappen maakt dit mogelijk. Toch blijven leeftijden als die van Jeralean Tally uitzonderlijk. Voor haar dood verklaarde Tally dat er geen formule is voor een lang leven. Ze leidde, zo lijkt het, een leven als alle anderen.