Pampus, geschiedenis van een Nederlands forteiland

De twee fortwachters van het fort op het eiland Pampus zijn ontslagen. De organisatie die het eiland beheert heeft deze keuze moeten maken vanwege financiële problemen. Het eiland was meer dan dertig jaar bewoond en werd in de 19e eeuw gebouwd als onderdeel van de Stelling van Amsterdam om Amsterdam te beschermen. Het eiland kreeg de naam Pampus en het fort werd Fort Pampus genoemd. Deze namen verwezen naar de aangrenzende geul Pampus.

Stelling van Amsterdam

Na de Frans-Duitse Oorlog(1870-1871) werd het voor de Nederlandse regering duidelijk dat Amsterdam erg kwetsbaar was voor aanvallen. Daarom werd er in 1879 een plan bedacht voor de aanleg van een verdedigingslinie rondom Amsterdam. In 1884 ging de minister van Oorlog August Weitzel akkoord met het plan voor de ontwikkeling van de verdedigingslinie. Met de aanleg van deze linie, die de Stelling van Amsterdam werd genoemd, werd begonnen in 1880. Door de linie zou de gehele toegang tot Amsterdam bewaakt zijn.

Fort Pampus

In het IJmeer werd als onderdeel van deze verdedigingslinie een forteiland aangelegd om aanvallen vanuit het IJ op Amsterdam te weren. Het eiland kreeg de naam Pampus en het fort werd Fort Pampus genoemd. Deze namen verwezen naar de aangrenzende geul Pampus. In 1887 werd begonnen met de aanleg van het kunstmatige eiland en het bijbehorende fort op het hoger gelegen gedeelte van het Muiderzand. Eerst werd het werkplateau aangelegd op de plek waar het midden van het fort zou komen. De modder werd weggebaggerd waarna er zand, zinkstukken, basaltblokken en stortsteen voor in de plaats kwamen om het eiland een stevige basis te geven. Toen de bouw van het eiland afgerond was, ging men over tot de bouw van het fort. In 1895 waren alle werkzaamheden afgerond.

Pampus in oorlogstijd

Fort Pampus heeft echter nooit enige rol gespeeld in tijden van oorlog. In 1933 sloot Fort Pampus als militaire verdedigingslocatie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) gebruikten de Duitsers het als oefenobject voor duikbommenwerpers. Ook plunderden de Duitsers het fort meerdere malen waarbij ze het aanwezige metaal meenamen. In de Hongerwinter (1944-1945) was het fort omgeven door ijs door de koude winter van dat jaar. De Amsterdamse bevolking trok via het ijs naar het fort om het te ontdoen van al het hout dat vervolgens als brandhoud werd gebruikt. Na de Tweede Wereldoorlog brak er een periode van verval aan voor Fort Pampus.

Stichting Pampus

In 1990 werd Stichting Pampus opgericht die het verval wilde tegengaan. Op 20 februari 1990 droeg de Nederlandse Staat het fort over aan de stichting die het vervolgens restaureerde. Sinds 8 juni 1991 is het toegankelijk voor publiek. Al meer dan dertig jaar wordt het eiland bewoond door fortwachters. Nu is dit door financiële problemen niet langer haalbaar voor de stichting. Sinds 2011 is de expositie Pampus Experience te zien op het eiland maar dit brengt niet voldoende geld op. Volgens de Stichting zullen er in de toekomst nog wel activiteiten worden gehouden op het eiland.

Ken jij de uitspraak voor Pampus liggen? Bekijk hier waar de uitdrukking vandaan komt.