Paus Paulus VI en de Seksuele Revolutie

In 2014 hield Paus Franciscus een buitengewone bisschoppensynode waarin onderwerpen waar binnen de katholieke kerk aanvankelijk een taboe op rustten, nu besproken werden. Hierbij ging het om de omgang van de katholieke kerk met gescheiden katholieken en homoseksuelen. Tijdens de seksuele revolutie, die begon in de jaren zestig, hield toenmalig paus Paulus VI ook een belangrijke bisschoppensynode.

De seksuele revolutie

De seksuele revolutie zorgde voor een verandering van de kijk van mensen op seksualiteit. Waar ‘gemeenschap’ voor het huwelijk aanvankelijk als een ernstige zonde werd gezien, werd dit door een steeds grotere groep aanvaard. De anticonceptiepil, was een belangrijke aanjager van deze nieuwe kijk. De Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming had deze in Nederland in 1962 ingevoerd. Deze vereniging toonde zich sterk, door aan zij die dat wilden seksuele voorlichting te geven. Ook het afwijzende gedrag van de samenleving ten opzichte van homoseksuelen nam in de jaren zestig een wending. Tegelijkertijd zorgde de seksuele revolutie voor een versterking van een al eerder op gang gezette secularisatie en individualisatie. Door tegemoet te komen aan de wensen van mensen in de nieuwe samenleving wilde paus Paulus VI gelovigen voor de kerk behouden.

Aggiornamento

In de sterk veranderende maatschappij vond Paulus’ voorganger, paus Johannes XXIII, dat ook de katholieke kerk mee moest vernieuwen. De kerk moest volgens hem weer bij de dag gebracht worden. Dit staat bekend met de Italiaanse therm Aggiornamento. Volgens Johannes XXIII moesten onveranderlijke geloofswaarheden zo weer gegeven worden dat ze in de huidige tijd konden worden begrepen. Hiervoor werd het Tweede Vaticaanse Concilie bijeengeroepen, dat werd geopend op 11 oktober 1962. Na overlijden van Johannes XXIII zou Paulus VI deze voortzetten. Paulus VI formuleerde voor het concilie vier belangrijke doelstellingen. Zo wilde hij de zelfkennis van de kerk vergroten, de kerk vernieuwen, zorgen voor herstel van de eenheid van alle christenen en de dialoog aangaan met de moderne wereld. Het belangrijkste besluit dat uiteindelijk tijdens het Tweede Vaticaanse Concilie genomen werd was de invoering van een nieuwe mis. Deze zou voortaan in de moedertaal van het land gehouden worden en niet meer verplicht in het Latijn zijn. Ook zou de priester zich tijdens de mis niet meer van de gemeenschap af keren.

Godsdienstvrijheid

Het Tweede Vaticaanse Concilie speelde niet alleen in op veranderde ideeën binnen de eigen gemeenschap, maar ook op veranderde ideeën in de rest van de samenleving. Zo gaf het Vaticaan onder andere aan dat zij zich niet vijandig op zou stellen tegenover andere godsdiensten. Ook werd door de katholieke kerk de godsdienstvrijheid ingevoerd. Volgens Paulus VI mocht de waardigheid van de menselijke persoon immers nooit onderworpen worden aan enige van buiten komende dwang. Met de seksuele revolutie werd het individu, in tegenstelling tot het gezin, steeds belangrijker. Het Tweede Vaticaanse Concilie speelde daar juist op in. Leken mochten immers in de kerk ook steeds meer handelingen uitvoeren, het zogenaamde Lekenpastoraat. Ook vrouwen mochten deze taken uitvoeren. Een dergelijke vorm van vrouwenemancipatie werd in de rest van de kerkelijke instelling echter niet doorgevoerd en acceptatie van homoseksualiteit was zeker niet bespreekbaar. Vooral in Nederland waren bisschoppen er verbaast over dat het Tweede Vaticaanse Concilie met geen woord repte over nieuwe geboortebeperkende middelen.