Populisme in de oudheid
Door de verkiezing van Donald Trump als Amerikaanse president en de invoering van de Brexit in Groot-Brittannië, lijkt het populisme in de wereld toe te nemen, aldus de media. Het populisme heeft vooral als doelstelling dat de politiek weer van ‘de gewone man’ moet worden. Hiermee treden moderne populisten in de voetsporen van de Populares uit het Romeinse Rijk, die zich ook beriepen op de wil van het volk.
Het woord populisme is afgeleid van het Latijnse ‘populus’, dat volk betekent. Het begrip omvat geen vastgelegde politieke visie maar staat symbool voor een stijl van politiek, namelijk regeren namens en door het volk. Centraal in het discours van het populisme staat dan ook vaak de afkeer van de heersende elite.
Populares
Eén van de oudst bekende voorbeelden van populistische politiek stamt uit het Romeinse Rijk. Vanaf de 2e eeuw voor Christus ontstond daar de beweging van de ´Populares´. Dit is een factie binnen de Romeinse senaat die zich afzette tegen de elite van conservatieve senatoren, de ´Optimates´. De Populares richtten zich met name tegen de uitbuiting van de armen en ontleenden hun macht dan ook vrijwel volledig aan de steun van het volk. Opmerkelijk genoeg behoorden zij zelf echter gewoon tot de senatoriale elite.
Tiberius Gracchus
Zo waren de grondleggers van de Populares beweging, Tiberius Gracchus (169-133 v.Chr.) en zijn broer Gaius, afkomstig uit één van de meest vooraanstaande families uit Rome. Toch zette Tiberius Gracchus zich in zijn positie als volkstribuun vooral in voor de belangen van het gewone volk, de plebejers. Hij organiseerde onder andere een herverdeling van het land, waarbij de grote hoeveelheden grond van de rijke patriciërs weer werden verdeeld onder de kleinere boeren.
Machtsambities
Hij werd hiermee al snel een held onder het gewone volk, maar haalde zich tevens de woede van de senatoren op de hals. Zij waren niet alleen ontevreden over het verlies van hun land, maar vreesden ook dat Tiberius misbruik zou maken van zijn populariteit om alle macht naar zich toe te trekken. De senatoren beschuldigden hem ervan koning te willen worden en lieten hem in 133 voor Christus vermoorden.
Julius Caesar
Latere Populares, waaronder Gaius Gracchus en Publius Clodius Pulcher, ondergingen hetzelfde lot. Toch wist het Romeinse populisme uiteindelijk de overwinning te behalen onder Julius Caesar, die na een burgeroorlog de macht greep. Het succes was echter van korte duur, want toen Caesar zich tot ´dictator voor het leven´ uitriep, werd hij door enkele achtergebleven senatoren in 44 voor Christus alsnog vermoord. Caesars overwinning leidde daarmee niet tot meer macht voor het volk. Integendeel, zijn machtsgreep luidde het einde in van de Romeinse Republiek en het begin van het keizerrijk.
Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder op IsGeschiedenis verscheen, en is aangepast om het beter te laten aansluiten op het nieuws.
