Racisme en de Jim Crow-wetten

In de Verenigde Staten is opnieuw onrust ontstaan nadat politieagenten excessief geweld gebruikten tegen een Afro-Amerikaanse man. De dakloze man werd neergeschoten nadat hij zich verzette tegen zijn arrestatie. Of hij een wapen had, is nog niet duidelijk. Eerdere incidenten het afgelopen jaar waarbij agenten zwarte mannen doodschoten, zoals Michael Brown en Jerame Reid, leidden tot een golf van protesten en rellen in diverse steden. Geweld tegen de Afro-Amerikaanse bevolking is niets nieuws.

“Kleurlingen”

Hoewel op 18 december 1865 de slavernij in de Verenigde Staten na een bloedige burgeroorlog uiteindelijk werd afgeschaft, maakte dit geen einde aan het vele racisme dat de zwarte bevolking ten deel viel. In de jaren na de oorlog werden voornamelijk in de zuidelijke staten veel wetten in het leven geroepen die de blanke bevolking moest scheiden van de “kleurlingen”, die nu als vrije mensen door het leven gingen. Zo kreeg het openbaar vervoer aparte zit- en staplekken en werden scholen opgericht speciaal voor Afro-Amerikanen. Hierbij werd het begrip “kleurling” erg breed getrokken en werd geen onderscheid meer gemaakt tussen verschillende niet-blanken, zoals dat wel werd gedaan vóór de Amerikaanse Burgeroorlog.

Jim Crow

De wetten die contact tussen blanken en zwarten als gelijken moesten voorkomen, kwamen bekend te staan als de Jim Crow Laws. Jim Crow was een karakter in het leven geroepen door acteur Thomas Dartmouth ‘Daddy’ Rice in 1828. Op het toneel speelde hij met een zwartgeverfd gezicht een overdreven en sterk stereotypisch Afro-Amerikaans typetje. De blanke bevolking was enthousiast over de grijnzende dwaas Jim Crow. Zijn show werd een groot succes en al dansend en zingend ging hij heel Amerika en Groot-Brittannië door. In de jaren 1830-1840 werd de term ‘Jim Crow’ door een groot deel van de blanke Amerikaanse bevolking gebruikt als scheldwoord voor de “kleurlingen” en in de jaren daarna werd het karakter geïmiteerd door veel andere toneelspelers.

Jim Crow-wetten

Rice en zijn navolgers droegen bij aan de popularisering van het stereotype beeld van de zwarte bevolkingsgroep als lui, stom, minderwaardig en niet geschikt voor integratie in de samenleving. Dit beeld werd in de jaren na de Amerikaanse Burgeroorlog doorgezet en leidde tot de zogenaamde Jim Crow-wetten. Niet alleen het openbaar vervoer en het onderwijs waren onderhevig aan deze  regelgeving, maar ook parken, begraafplaatsen, theaters en restaurants kregen aparte plekken voor Afro-Amerikanen. Eerder waren zulk soort maatregelen niet aan de orde, omdat de inferieure status van slaven deze onnodig maakten. Blank en zwart konden prima naast elkaar werken, zolang de slaven hun plek maar kenden. Dit veranderde na de Burgeroorlog, toen de Afro-Amerikanen allen vrij werden verklaard.

Gescheiden maar gelijk

Onder het mom separate but equal (Gescheiden maar gelijk) werden in meerdere staten de wetten aangenomen. Hierbij hadden Afro-Amerikanen volgens de wet gelijke rechten als blanken, maar dan wel in gescheiden sociale voorzieningen. Zo was het strafbaar een “kleurling” die met de trein reisde anders te behandelen dan een “niet-kleurling”, maar tegelijkertijd ook om in een coupé te reizen die bestemd was voor de andere bevolkingsgroep. In de loop van de jaren verslechterde de situatie en ontstond veel protest tegen de regelgeving. Afro-Amerikanen werden vaak nog steeds als minderwaardig beschouwd en moesten zich aan bepaalde gedragsregels houden wanneer zij contact hadden met blanke mensen. Mensenrechtenorganisaties streden tegen de ongelijke behandeling en groeiden in aantal in de loop van de twintigste eeuw.

Geweld

De Jim Crow-wetten gingen vaak gepaard met veel geweld. Blanken konden de “kleurlingen” vaak ongestraft in elkaar slaan of verminken, omdat het rechtssysteem gedomineerd werd door blanke politiemannen, rechters, jury’s en gevangenisbewakers. Voor hen was geweld een methode van sociale controle, omdat zwarten vaak afgeschilderd werden als criminelen en verkrachters. Lynchen, de meest gewelddadige methode, werd gebruikt om een voorbeeld te stellen voor anderen. Hierbij werden de meestal zwarte slachtoffers publiekelijk vernederd en vermoord door een menigte van hoofdzakelijk blanke mensen. Soms was één of enkele slachtoffers niet genoeg en plunderde de blanke menigte een door "kleurlingen" gedomineerde wijk.

Jim Crow-wetten afgeschaft

De strijd tegen de ongelijke behandeling van Afro-Amerikanen duurde voort en werd pas in de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw beter onder de loep genomen. In 1954 werd scheiding van het onderwijs op basis van huidskleur als ongrondwettig bestempeld en in de jaren daarna werden meer Jim Crow-wetten afgeschaft. Desondanks is het racisme nooit helemaal uitgebannen.