Radboud, koning der Friezen

Radboud (ook wel Radbod of Redbad) was een Friese koning of hertog die in de vroege middeleeuwen strijd voerde tegen Merovingische en Karolingische heersers. Zijn grote overwinning bij Keulen kon niet voorkomen dat ‘Frisia’ na zijn dood alsnog aan het Karolingische rijk werd toegevoegd.

Over Radbouds jeugd is bijna niets bekend. Ongetwijfeld werd hij geboren in een adellijke familie die een goede positie bezat in het Friese rijk. Rond het jaar 680 nam hij de leiding van dat rijk over. Met name de Frankische koningen uit het zuiden vormden een gevaar. Zij streden dikwijls met de Friezen om controle over het Nederlandse deltagebied. Hofmeier Pepijn II versloeg omstreeks 695 koning Radboud bij Dorestad en kreeg daarmee een groot deel van de regio in handen. Bij de vrede die volgde, werd bepaald dat Pepijn de gebieden ten zuiden van de Oude Rijn kreeg, en dat hij Radbouds dochter zou trouwen.

Radboud verslaat Karel Martel

In de chaos die volgde op Pepijns dood probeerde Radboud zijn macht weer uit te breiden. Het rivierengebied kwam opnieuw in zijn handen en zijn rooftochten strekten tot aan Keulen, waar hij een grote overwinning op een onvoorbereide Karel Martel haalde. Utrecht werd weer de hoofdstad van het rijk, en de christelijke predikers (maar niet per se alle christenen) werden uit het rijk gegooid. Waarschijnlijk stief Radboud in 719 en viel zijn rijk daarna in handen van Karel Martel.

Radboud toch maar geen christen

Volgens ten minste één middeleeuwse bron (Vita Vulframni episcopi Senonici) wilde Radboud zich tot het christendom bekeren, maar besloot hij er op het laatste moment vanaf te zien. De reden was dat zijn voorouders niet gedoopt waren en dus niet in de hemel zouden komen. Deze anekdote is hoogstwaarschijnlijk verzonnen. Publieke bekeringen waren van te voren goed geregisseerd en weigeren op het laatste moment zou de koning veel imagoschade berokkenen. Wat wel mogelijk is, is dat er tijdelijk vrijheid van prediken bestond in het rijk van de Friezen.

Friesland en de Friezen

In hoeverre het Friese rijk aan de provincie Friesland moet worden gekoppeld is ook aan discussie onderhevig. Volgens de archeoloog Johan Nicolay bestond er nooit een groot-Fries rijk dat zich uitstrekte van België tot Duitsland. Het waren juist verschillende kleine koninkrijkjes met een gedeelde cultuur en veel interactie. Het rijk van Radboud centreerde zich bovendien eerder rond Utrecht dan rond het huidige Friesland. De universiteit van Nijmegen heeft ook niks met deze koning van doen, maar is vernoemd naar de latere bisschop Radboud, die overigens waarschijnlijk wel afstamde van de Friese koning.