Rennen en vechten, stieren en hun rechten: Spaanse stierentradities

‘Wij zijn een gewelddadige natie’, aldus de Spaanse filmmaker Miguel Ángel Rolland. Hij sprak zich uit tegen de cultuur van zijn vaderland en verzette zich tegen de dierenmishandeling dat deze cultuur kenmerkt. De directe aanleiding was het jaarlijkse stierenrennen in Pamplona, dat deze week plaatsvindt. Spanje heeft inderdaad een lange geschiedenis van gewelddadige sporten en praktijken. Zou dit echt te maken hebben met een nationale bloeddorst?

Spaanse voorstanders van het stierenvechten en –rennen beroepen zich op de waarde van de spelen als immaterieel erfgoed. De stierentradities zijn waardevol omdat ze zo oud zijn. De tradities zijn een onderdeel van de Spaanse nationaliteit; het onderscheidt de Spanjaarden van andere Europeanen. De internationale afkeuring van de stierentradities sterkt enkel de nationale trots.

Staat Spanje wel alleen?

Veel westerse landen hebben echter óók een lange geschiedenis van dierenwreedheden. Vaak was dit in de vorm van het plezierjagen, dierengevechten of kwelspelen, waarbij dieren voor het vermaak van de kijker werden gemarteld. Nog altijd worstelt Groot-Brittannië met de vossenjachten, Amerikanen zweren nog bij de rodeo’s en bijna ieder Europees land heeft een geschiedenis van hanen- en hondengevechten.

Kwelspellen: Nederlanders mogen een oordeel vellen

Nog altijd is het Limburgse Grevenbicht trots op het jaarlijkse Ganstrekken. Dit is een traditie waarbij een man te paard probeert een dode gans te ontdoen van zijn kop. De gans is al dood, dus de mate van dierenmishandeling wordt betwist. Een vergelijkbaar spel is het Noord-Hollandse palingtrekken. Bij protesten tegen het verbieden van deze praktijken beroept men zich ook vaak op de traditionele waarde van de praktijken.

Zo ontstaat fictie

De traditie van het ganzentrekken in Nederland en Duitsland is interessant. Er heerst een hardnekkige legende dat deze tradities zijn geïntroduceerd door de Spaanse bezetter ten tijde van de Tachtigjarige- Oorlog. Waarschijnlijk is deze uitspraak onwaar, het geeft echter aan dat het mishandelen van dieren ook hier het gevolg was van de Spaanse inborst. Inderdaad, ook volgens deze legende is Spanje een ‘bloeddorstige natie’.

Een langzame leerling?

Veel Europese landen hebben dergelijke praktijken afgelast. Het lijkt alsof de Spanjaarden een stap in de ontwikkeling van Europese landen hebben overgeslagen. In de negentiende eeuw ontstond er groeiend verzet tegen de vele ‘kwelspelen’. De invloed van de evolutietheorie was hier groot: het verschil tussen mens en dier bleek niet zo groot als altijd was gedacht. In dezelfde tijd stimuleerde de Spaanse regering de cultuur van stierenwreedheden. De stierentradities waren een succesvol middel om de nationale trots aan te wakkeren.

Basken hebben iets geleerd…

De stierenkwestie gaat echter veel verder. De Spanjaarden zijn niet alleen trots op de eigen traditie van wreedheid. Het stierenvechten wordt ook gebruikt om de lokale tradities kracht bij te zetten. Een regionaal standpunt ten opzichte van het ‘Spaanse stierenvechten’ is tegelijkertijd een standpunt tegen de Spaanse regering. Het Baskenland benadrukt bijvoorbeeld haar eigen vorm van stierenvechten, waarbij de stier niet sneuvelt. De autonome Basken zetten zich hiermee af tegen de centrale Spaanse cultuur.

…maar het werkt ook omgekeerd

Dit geldt ook voor Catalonië, deze autonome provincie heeft als eerste regio het stierenvechten bij wet verboden. De Catalaanse hoofdstad Barcelona heeft zichzelf uitgeroepen tot ‘anti-stierenvecht-stad’. Het is een duidelijk gebaar: Catalonië denkt anders dan de Spaanse regering in Madrid. Het distantieert zich dus van Spanje. Wellicht zoekt het ook aansluiting bij westerse landen als ‘progressief’; een ander aspect van de Catalaanse regionale identiteit.

Het is, het was, het zal zijn

De stierentradities gaan om meer dan bloeddorst. Het gaat ook om meer dan trots voor Spanje. Het tekent een verdeeld land. Stierenrennen is dan ook vooral een regionaal symbool. Natuurlijk neemt dit niet weg dat het stierenvechten nog altijd populair is in het grootste deel van Spanje. Waar afschaffing van Europese kwelspelen worden bestreden door minderheden, blijven stierenrennen en –vechten een volkssport. Vermoedelijk verandert dit niet snel.