Slag bij Warns
Graaf Willem IV van Holland was een ware ridder uit de 14de eeuw. Hij vocht tegen de Islamitische Moren en de heidense Litouwers, maar werd op 26 september 1345 gedood in een hinderlaag door de bevolking van het Friese plaatsje Warns.
Vele graven van Holland probeerden Friesland te veroveren. Zo kwam een van de voorgangers van Willem IV, graaf Willem II (1228-1256), aan zijn einde tijdens een expeditie in West-Friesland in de provincie Noord-Holland. Hij zakte met paard en al door het ijs en werd door lokale West-Friese boeren gedood. Het lukte zijn opvolger, Floris V (1256-1296), wel om West-Friesland in te lijven bij het graafschap Holland. Friesland bleef nog zelfstandig.
Fries-Hollandse oorlogen
De daaropvolgende decennia bleef het rustig wat betreft de Fries-Hollandse oorlogen en Graaf Willem III (1287-1337) bracht rust en welvaart in het graafschap Holland. Dit veranderde snel door zijn zoon Willem IV. Hij was meer geïnteresseerd in ridderlijke heldendaden. Zo nam hij deel aan peperdure kruistochten. In 1345 was het zijn plan om Friesland te onderwerpen.
De slag bij Warns
Willem IV stak vanaf Enkhuizen de Zuiderzee over en landde bij Laaxum. Op weg naar Stavoren liep hij bij Warns in een hinderlaag van de lokale bevolking. Het leger van graaf Willem IV bestond uit ridders met zware bepantsering, maar zonder hun paarden omdat daarvoor geen ruimte in de schepen was. In het drassige landschap bij Warns konden de trage ridders weinig uitrichten. Velen, waaronder Willem IV zelf, vonden hier dan ook de dood. Hiermee was de beoogde verovering van Friesland snel ten einde.
Begin van de Hoekse en Kabeljauwse Twisten
De dood van Willem IV vormde niet alleen het einde van een van de vele pogingen om Friesland te veroveren, maar ook het begin van een opvolgingsstrijd voor het graafschap Holland. Willem IV had geen zoons en werd door zijn zus Margaretha opgevolgd. Maar dit was niet onomstreden. In het graafschap zagen velen liever Margaretha’s zoon als graaf. Dit was het startschot van een strijd in het graafschap; de welbekende Hoekse en Kabeljauwse Twisten. De Slag bij Warns wordt nog jaarlijks herdacht. Op het slagveld waar Willem IV en een groot deel van zijn leger sneuvelden, staat een monument dat de Friese vrijheid symboliseert met de tekst ‘Leaver dea as slaef’; liever dood als slaaf.
