De moord op graaf Willem II bij Hoogwoud
De Hollandse graaf Willem II zou door de paus worden gekroond tot keizer van het Heilige Roomse Rijk. Zijn ambitie en zijn leven werden echter beëindigd door de Friezen, die hem in 1256 vermoordden in de slag bij Hoogwoud.
De Hollandse graaf Willem II werd als troonkandidaat naar voren geschoven door Duitse vorsten die wilden voorkomen dat de keizerstitel zou toevallen aan de machtige Hohenstaufen. Met het voordragen van de Hollandse graaf dachten zij een marionet als keizer te kunnen installeren. De 29-jarige Willem toonde zich evenwel een ambitieus leider. Als Rooms-Koning verleende hij privileges aan Duitse steden en versterkte hiermee de macht van de burgerij. In Nederland bouwde hij kastelen en forten. Deze militaire posten had hij vooral nodig in zijn strijd tegen de Friese volkeren. Deze vechters, die in de Oudheid al een geduchte reputatie hadden opgebouwd, onderhielden een ongemakkelijke verstandhouding met Willem II. Soms streden zij aan zijn zijde, dan ontdoken zij weer belasting of hielden zij strooptochten door de Hollandse gebieden.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
De Friezen in de tang
Met de kroning in het vooruitzicht, wilde Willem II geen onrust in zijn domein. Een zomerse strafcampagne, gebaseerd op een gefabriceerde provocatie, moest de Friezen in 1255 tot orde brengen. Willems ridders brachten enkele dorpen onder controle, maar maakten moeilijk voortgang door het Friese terrein. De paarden zakten weg in de drassige weidegronden en het hoge riet belemmerde het zicht. Willem II pauzeerde de veldtocht, keerde terug naar Alkmaar en wachtte totdat de winter de meren zou doen bevriezen.
In januari 1256 zond Willem ll zijn Alkmaarse, Haarlemse en Duitse ridders weer richting Frisia. Een groep van honderden ruiters trok in een omtrekkende beweging naar de vijandelijke bolwerken: Hoogwoud, Winkel en Niedorp. Ondertussen zou Willem een tweede groep van honderden krijgers aanvoeren over Heerhugowaard en het Berkmeer. Zij zouden de Friese verdedigers klemzetten in een tangbeweging.
In 2021 deed een jonge historicus met zijn metaaldetector een bijzondere vondst. In een akker in de buurt van Hoogwoud, ontdekte hij vier gouden oorhangers, wat los goud en negenendertig zilveren munten. In Geschiedenis Magazine 4 van 2023 vertelt Joost Vermeulen meer over deze ontdekking en wat die te maken heeft met de Slag bij Hoogwoud.
Willem II zakt door het ijs
De Friese verdedigers hadden geen paarden. Wel beschikten zij over bijlen, knuppels en zwaarden. Bovendien maakten zij het terrein geschikt voor een guerrilla-oorlog. De verdedigers gingen een open confrontatie uit de weg en bespioneerden de Hollanders vanuit verscholen posities. Op enkele kilmeters van Hoogwoud zagen Friese krijgers, verscholen in het riet, hoe de Willem II op zijn paard over het ijs stapte. De vorst was op verkenning uitgegaan en had zich afgezonderd van zijn groep. Onmiddellijk sprongen de Friezen op het ijs en bestormden de eenzame koning. Willems paard schrok, steigerde en zakte met zijn berijder door het ijs. Dobberend in een ijskoud wak maakte Willem II weinig kans. Zijn belagers sloegen hem dood.
Koningsmoord vereeuwigd in het gemeentewapen
De dood van Willem II maakte een einde aan de vechtlust van de ridders, die onmiddellijk rechtsomkeert maakten. De Friezen hadden de overwinning veilig gesteld, maar voor hoe lang? Met de moord op een troonpretendent voor de Duitse kroon, maakten zij geen vrienden in de Europese vorstenhuizen. De Friezen wisten dat zij konden rekenen op vergelding en verborgen Willems lichaam achter een brandhaard in Opmeer. Het verdonkermanen van Willems lijk wordt nog steeds gesymboliseerd in het Opmeerse gemeentewapen. Jaren later zou Willems zoon en opvolger Floris V een gruwelijke wraakcampagne houden door het Friese land.
Bronnen:
- De Graaf, R., Oorlog om Holland 100-1375 (Hilversum 1996)
- Blokker.J., (2011, 23 augustus) Nederland in 12 moorden: De Rooms-Koning doodgeknuppeld.
Afbeelding:
- By Jan Luyken (Collectie Nederland) [Public domain], via Wikimedia Commons
- By Arch (Hoge Raad van Adel) via Wikimedia Commons
