Stavisky affaire in de Derde Franse Republiek

Historisch schandaal - De Stavisky affaire was een van de grootste schandalen uit de Derde Franse Republiek (1871-1940). Het schandaal rondom Sacha Stavinsky deed Frankrijk op zijn grondvesten schudden. Tijdens de economische crisis van de jaren dertig wist Sacha Stavisky namelijk miljoenen aan geld achterover te drukken. Zijn zelfmoord leidde uiteindelijk tot rellen en de val van het kabinet Chautemps.

Sacha Stavisky

Sacha Stavisky werd geboren in 1886 in Kiev, in het toenmalige Rusland. In 1899 emigreerde het Joodse gezin Stavisky naar Frankrijk, op de vlucht voor het antisemitisme in Oekraïne. In Parijs opende Sacha’s vader een tandartsenpraktijk en in 1910 kreeg het gezin de Franse nationaliteit. Door zijn charmes was Sacha goed in het los peuteren van geld bij mensen. Hij richtte na zijn schooltijd een eigen bedrijf op dat soep verkocht. Maar hij hield zich meer bezig met een netwerk opzetten dan het bedrijf leiden. Hij wist een groot netwerk van invloedrijke vrienden te creëren. Na de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) handelde Sacha ook in cocaïne en belande hij een aantal keren in de cel.

Financiële bedrijven

Na enkele gevangenisstraffen - in totaal zat hij 19 keer in de cel - veranderde Sacha zijn naam in Serge Alexander, zodat hij minder snel kon worden gepakt. Hij richtte verschillende grote bedrijven op met bekende personen in de directie. Deze bedrijven maakten geen winst met producten, maar met aandelen en obligaties. Wel waren de bedrijven onderdeel van een invloedrijk netwerk. Iedereen in het netwerk was corrupt en werd omgekocht door Stavisky. Zo had Stavisky rechters, advocaten, burgemeesters en ministers onder zijn duim. Hierdoor kon hij kranten omkopen en alleen positieve publiciteit over hem verspreiden.

Juwelenhandel

Stavisky was in de jaren ‘30 ook actief in de juwelen handel. Hij liet valse juwelen maken en vervolgens taxeren als echte juwelen door de taxateur om te kopen. Hierdoor waren de juwelen miljoenen waard. Door een verkeerde transactie met obligaties kwam de fraude van Stavisky in 1933 echter aan het licht. Al snel werd de link tussen het alter ego Serge Alexander en Sacha Stavisky gelegd. Binnen drie weken werd heel zijn netwerk opgerold en veel mensen gearresteerd. Stavisky vluchtte naar Chamonix in de Alpen maar de politie wist hem te vinden. Voordat hij werd gepakt, pleegde hij zelfmoord door zichzelf in het hoofd te schieten. Aan deze zelfmoord werd echter getwijfeld omdat men dacht dat de politie hem had vermoord zodat Stavisky geen corrupte politiemannen kon verraden.

Fascistische groeperingen

Frankrijk vroeg daarna zich af hoe het kon dat Stavisky zo lang fraude kon plegen. Hij moest wel beschermd zijn door invloedrijke personen zoals rechters en politici. Vooral de rechtse en antisemitische politieke beweging Action Française riep om bekendmaking van de namen van Stavisky’s netwerk. Hierdoor ontstonden rellen in Parijs. De regering Chautemps zag zich op 27 januari 1934 genoodzaakt af te treden. De nieuwe regering van Édouard Daladier had het eveneens moeilijk want de rellen gingen door. Zeker nadat de rechtse politieprefect Jean Chiappe werd gearresteerd op verdenking van betrokkenheid bij de dood van Stavisky. Tijdens rellen op 6 februari 1934 bestormden de demonstranten de brug naar het parlement en er ontstond een gevecht tussen de politie en de demonstranten. Hierbij raakten 1400 mensen gewond en 15 mensen kwamen om. De één dag oude regering van Daladier moest daardoor ontslag nemen. Dit was de eerste keer in de Franse geschiedenis dat een kabinet moest aftreden vanwege rellen. Het nieuwe kabinet werd een coalitiekabinet en daardoor keerde de rust in Frankrijk terug. De vraag of het Stavisky zelfmoord heeft gepleegd of vermoord is, is echter nooit opgehelderd.