T-boerderij bood meer opslagruimte
Themamaand monumenten – De T-boerderij is een karakteristiek onderdeel van het landschap van de Betuwe en Rivierenland. Deze boerderij bood tijdens de agrarische welvaart na de middeleeuwen dé oplossing voor het tekort aan opslagplaatsen voor graan en hooi.
De T-boerderij wordt tot de hallenhuisgroep gerekend; een boerderijtype dat vooral in Midden- en Oost-Nederland voorkomt. De T-boerderij, die ook wel rivierdwarshuis wordt genoemd, dankt haar naam aan de vorm, die op een liggende T lijkt. Het woonhuis, dat opvalt vanwege de hoogte, zit bij een T-boerderij dwars voor de schuur.
Ontstaan van de eerste T-boerderijen
Het is niet bekend in welke periode de eerste T-boerderijen werden gebouwd. De T-boerderij is ontstaan uit het hallenhuis, dat meestal bestond uit een woonkeuken en een paar kamertjes aan beide zijden. Omdat de Betuwese grond erg vruchtbaar was, hadden boeren behoefte aan meer opslagruimte en daar werd al mee begonnen door aanvankelijk de woonkamer uit te breiden. Hieruit ontstonden krukboerderijen, die herkenbaar zijn aan hun L-vorm. De T-Boerderij werd hier weer een variant op. Op de T-boerderijen werd landbouw bedreven, maar er werd vooral aan veeteelt gedaan. Onder Betuwese boeren was het fokken van paarden op de T-boerderij erg populair. Niet alleen in de Betuwe, maar ook in Rivierenland, West-Gelderland, zijn veel T-boerderijen te vinden. Vanaf de negentiende eeuw werden er ook elders in Nederland enkele boerderijen van deze soort gebouwd, zoals in het noordoosten van Noord-Brabant.
Inrichting T-boerderij
De gevels van het voorhuis, die meestal symmetrisch zijn, bestaan uit gerangschikte vensters die meestal zijn omgeven door vensterluiken. Het woongedeelte had meestal twee kamers: een pronkkamer en een opkamer. Soms werden woonruimtes, meestal als ze aan een dijk lagen, uit angst voor overstromingen verhoogd. Hierdoor stak het woongedeelte flink boven de schuur uit. De schuur in een T-boerderij had een driebeukige vorm en bestond aan de weerszijden uit koeien- en paardenstallen. In de schuur werd ook het werd het graan gedorst. Het hooi en graan werd opgeslagen op zogenaamde slieten: dunne gladgemaakte hakhoutstammen die zich boven de deel bevonden. Soms werd het hooi ook elders opgeslagen, zoals in een hooiberg op het erf.
Kleur- en materiaalverschil
Veel T-boerderijen zijn vanwege hun verschillende kleur- en materiaalgebruik moeilijk met elkaar te vergelijken. Ook de indeling van de vensters aan de zijgevels is bij veel boerderijen anders. Daarnaast hebben tegenwoordig veel T-boerderijen hun agrarische functie verloren, omdat met name jonge T-boerderijen tot woonhuis zijn omgebouwd.
Afbeelding:
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:T_boerderij_Arnhem.jpg
Wikimedia Commons: T-boerderij
Bronnen:
* Meet-entekenwerk.nl: inmeten oude T-boerderij in de Betuwe
* Allesopeenrij.nl: soorten boerderijen
