Tempeliers als voorbeeld voor Anders Breivik

In 2011 werd Noorwegen opgeschrikt door aanslagen waarbij meer dan negentig mensen om het leven kwamen. De man die de aanslagen op zijn geweten heeft, Anders Breivik, schreef een manifest en maakte een korte film, waarin hij verwijzingen naar de kruisridders in de Middeleeuwen maakte. Hij bewonderde met name de Orde van de Tempeliers. Wie waren zij?

De Orde van Tempeliers werd opgericht na de Eerste Kruistochten (1096-1099). In die tijd was er een hernieuwd religieus fanatisme ontstaan. Dat leidde tot een heilige oorlog tegen de moslims in het Midden-Oosten. De structuur van de religieuze tempeliers was vergelijkbaar met een ridderorde en militaristisch ingesteld.

Eerste Kruistocht

Na de Eerste Kruistochten in het Heilige land, die eindigden met de inname van Jeruzalem op 15 juli 1099, waren nieuwe religieuze ridderorden ontstaan. Ze moesten de veroverde heilige plaatsen en de massale toestroom van pelgrims beschermen, desnoods met geweld. De oudste van deze Orden was de ‘broederschap van de arme ridders van Christus’. De Orde werd opgericht door de Franse kruisvaarder Hugo van Payns. Hij was waarschijnlijk de vazal van Hugo I van Champagne. Volgens andere bronnen vocht hij aan de zijde van Godfried van Bouillon, één van de leiders van de Eerste Kruistocht. In 1108 ging Graaf Hugo van Champagne voor de tweede keer naar Jeruzalem in het gezelschap van Hugo van Pays. Hugo van Pays bleef in Jeruzalem en nam de taak op zich om de pelgrims te beschermen die naar het Heilige Land trokken. Hij verzamelde rond 1115 negen man. Dat was het begin van de Orde van de Tempeliers. Hugo van Payns leidde de Orde bijna twintig jaar als grootmeester.

Militie van Christus

In 1120 legden de tempeliers de eed af om de pelgrims op weg naar Jeruzalem te beschermen. Ook legden zij zich toe op een leven in kuisheid, armoede en vroomheid. Koning Boudewijn II van Jeruzalem stelde hen een paleis vlakbij de Tempel van Solomo ter beschikking. De Orde groeide in rap tempo. Ze beschouwden zichzelf als de militie van Christus en voerden in het Heilige land een oorlog tegen de islam. Ze mochten daardoor moslims doden, maar als ze een christen ombrachten, werden ze uit de Orde gezet. De Orde was berucht door hun religieus fanatisme en militante karakter. Ze gebruikten veel geweld tegen ‘de vijanden van het christelijke geloof’. Als grootmeester verliet Hugo in 1128 het heilige land om de Orde uit te kunnen breiden. Hij trok naar Europa waar hij verschillende takken van de tempeliers oprichtte in Frankrijk, Engeland en Schotland. Hij wierf geld en mensen voor zijn Orde. In datzelfde jaar werden de tempeliers officieel erkend door de Katholieke Kerk. Veel edelen steunden de Orde, wat betekende dat ze al hun bezittingen aan de tempeliers moesten schenken. De Orde werd dus zeer rijk en had overal in het koninkrijk Jeruzalem en in Europa grote landerijen met horigen (boeren die het land van de leenheer verpachtten).

Rijkdom en macht

In 1139 werd de macht van de Tempeliers verder vergroot. Paus Innocentius II gaf de tempeliers toestemming om grenzen te kunnen overschrijden, ze hoefden geen belasting te betalen en hoefden slechts aan de paus verantwoording voor hun daden af te leggen. Ze kregen daarmee een ongekende macht en rijkdom. De tempeliers introduceerden bovendien een nieuwe manier van geldbeheer. Pelgrims konden hun bezittingen tijdelijk in handen van de tempeliers geven in ruil voor een ‘kredietbrief’. Deze Kredietbrief konden ze bij tempeliers elders geld van hun krediet halen.

Saladin

Het keerpunt van de macht van de tempeliers kwam in 1187 met de slag van Hattin. Met 200.000 man had de leider van Egypte en Syrië Saladin de stad Tiberias, in het huidige israël, ingenomen en de kruisvaarders werden vernietigend verslagen. De slag vond plaats op 4 juli 1187. Nadat Saladin Jeruzalem heroverde, verplaatsten de tempeliers hun hoofdkwartier naar Akko, aan de west kust van het huidige Israël. Het was een grote klap voor de tempeliers. In de daaropvolgende jaren nam bij iedere nederlaag in het gebied de belangstelling van de edelen in Europa voor de kruistochten en het Heilige land af. De tempeliers trokken zich uiteindelijk in 1291 terug uit het Midden-Oosten. Met de terugtrekking was bovendien de belangrijkste strijd van de tempeliers weggevallen: de heilige oorlog tegen de islam. Jacques de Molay, de laatste grootmeester van de tempeliers, besloot daardoor de hoofdzetel van de tempelorde over te brengen naar Parijs. Toen het Heilige land verloren leek, gingen de tempeliers dus hun speren richtten op het verkrijgen van een eigen gebied in Europa: de Languedoc.

Afloop

Maar juist hun economische- en politieke macht zou uiteindelijk leiden tot hun ondergang in de 14e eeuw. De Franse koning Filips de Schone deed zijn best deed om van de tempeliers af te komen. Er ontstond een getouwtrek tussen staat en kerk, waarbij de Franse koning aan het langste eind trok. Op vrijdag 13 oktober 1307 werd een groot aantal tempeliers gevangen genomen en beschuldigd van ketterij. Negen dagen later, op 22 november, vaardigde de paus een bul uit, waarin de arrestatie van alle tempeliers werd bevolen. Grootschalige vervolgingen volgden en veel tempeliers stierven op de brandstapel. Vijf jaar later werd de Orde officieel opgeheven. De goederen van de tempeliers vervielen aan de kerk. De Orde bleef bijna tweehonderd jaar bestaan.

Oslo

Anders Breivik die verantwoordelijk is voor de slachting van afgelopen weekend in Noorwegen, sprak dus bewonderend over de Orde van de Tempeliers in zijn korte film en in zijn manifest. Hij is lid van de Pauperes commilitones Christi Templique Solomonici, vrij vertaald: soldaten van Christus en de Tempel van Solomon. Een groep die vreest voor de islamisering van de wereld. “Het doel van zijn manifest is dat alle Europese landen tegen 2083 gezuiverd zijn. Om dat te bereiken heeft Breivik naar eigen zeggen in 2002, samen met elf anderen, de Tempeliers heropgericht –de militaire ridderorde van geestelijken die de kruisvaarders negenhonderd jaar geleden in Jeruzalem beschermde. Die doorstart gebeurde op een bijeenkomst in Londen. Zijn collega-ridders waren onder meer Brits, Frans, Duits en Belgisch. Samen zouden zij nu als ‘judiciar knights' het Europese Verzet aanvoeren”, schrijft de Standaard.