Tentoonstelling Ridders van Oranje

Op 10 maart is op Paleis Het Loo de tentoonstelling Ridders van Oranje geopend in aanwezigheid van Majoor M. Kroon en Majoor G. Tuinman, beide ridders 4e klasse der Militaire Willems-Orde. De expositie geeft een overzicht van vier eeuwen lintjes aan vorst en volk.

Onderdeel van de tentoonstelling is het 200 jarig bestaan van de twee ordes: De Militaire Willems-Orde en de Orde van de Nederlandse Leeuw. Over beide is een mooi verhaal te vertellen, hierbij de achtergrond van de laatstgenoemde. Uitgebreide informatie over de Militaire Willems-Orde vindt u op de website.

De Orde van de Nederlandse Leeuw

Orde van de Nederlandse Leeuw, broeder, 1945-1960 (verzameling Museum van de Kanselarij der Nederlandse Orden)

Op 29 september 1815 werd een orde voor burgerlijke verdiensten ingesteld: "de Orde van de Nederlandse Leeuw, ter beloning van Nederlandsche onderdanen, die bewijzen geven van beproefde vaderlandsliefde, bijzonderen ijver en trouw in het volbrengen hunner burgerplichten of buitengewone bekwaamheden in wetenschappen en kunst."

Tegenwoordig wordt de Orde van de Nederlandse Leeuw verleend voor verdiensten ‘van zeer exceptionele aard’. Deze hoogste orde van burgerlijke verdiensten wordt maar weinig uitgereikt: bij de ‘lintjesregen’ in 2014 was slechts 0,05% van de ruim drieduizend verleende koninklijke onderscheidingen een uitreiking in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Verschillende politici en militairen zijn benoemd in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Tegenwoordig worden ook vooraanstaande personen uit de wereld van kunst, cultuur, wetenschap en sport in de orde opgenomen.

De orde kent drie klassen: ridder grootkruis, ridder commandeur en ridder. Ook was aan de orde de Broedermedaille verbonden. De medaille van zilver, waaraan een jaarlijkse toelage van 200 gulden was verbonden, werd uitgereikt aan personen, van wie de sociale status te gering werd geacht om in aanmerking te komen voor een graad in de orde. De medaille werd voor het laatst uitgereikt in 1960. De orde is de hoogste civiele orde in Nederland. In bijzondere omstandigheden kan de orde tevens aan buitenlanders verleend worden.

Een veelheid aan vormen

Orde van de Nederlandse Leeuw, ridder, 1940-1945 (verzameling Museum van de Kanselarij der Nederlandse Orden)

Het versiersel van de orde is een wit geëmailleerd Maltezer kruis met een geschreven letter “W” in goud tussen de kruisarmen. Op de voorzijde draagt het kruis het motto van de orde VIRTUS NOBILITAT (Deugd adelt), op de keerzijde de Nederlandse leeuw. Het versiersel hangt aan een Koninklijke kroon en wordt gedragen aan een blauw lint met twee oranje biezen.

Nog voordat eind april 1815 de wet op de Militaire Willems-Orde wordt aangenomen, komt in de Hoge Raad van Adel de instelling van een orde voor burgerlijke verdiensten ter sprake. Verschillende voorstellen komen ter tafel, maar ze vinden geen bijval. Anders is het met het voorstel dat raadslid Metelenkamp indient. Het gaat vergezeld van twee ontwerptekeningen voor ordeversierselen. Op 17 mei 1815 stuurt de raad het voorstel door aan de koning. Uiteindelijk vormt dit voorstel de basis voor de Wet op de instelling van de Orde van de Nederlandse Leeuw, die de koning op 29 september 1815 ondertekent. De versierselen van de Orde van de Nederlandse Leeuw verschillen maar weinig van de tekeningen die Metelenkamp bij zijn voorstel voegde.

Wildgroei aan varianten

Orde van de Nederlandse Leeuw, grootkruis, metalen borstster vervaardigd in Sint Petersburg.

Van alle Nederlandse ridderorden kent de Orde van de Nederlandse Leeuw de grootste verscheidenheid aan versierselen. Dat is vooral het geval bij de twee hoogste graden en dan met name bij de borststerren. Een belangrijke reden daarvoor is dat de ridders grootkruis en de ridders commandeur van de Orde van de Nederlandse Leeuw tot in de jaren tachtig van de 19e eeuw een geborduurde borstster ontvangen. Deze sterren van zijde en goud- en zilverdraad zijn niet erg populair. Al meteen laten veel gedecoreerden op eigen kosten metalen sterren maken. Ook koning Willem I en zelfs de kanselier van de Nederlandse Orden. Zo ontstaat er een wildgroei aan varianten. Veel metalen sterren zijn zelfs van buitenlandse makelij.

Ook als Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers wordt bezet, worden versierselen in het buitenland vervaardigd, onder meer in Zweden en Portugal.

Wilt u deze en nog veel meer ordetekenen en lintjes in het echt bewonderen? Kom dan voor 31 mei naar Paleis Het Loo in Apeldoorn.