The Gunpowder Plot: verijdelde aanslag op Engels parlement

5 november is in Engeland Guy Fawkes Day, een dag waarop een mislukte aanval op het Engelse House of Lords wordt herdacht. Guy Fawkes wilde het House of Lords opblazen tijdens de opening van het parlementaire jaar, maar zijn plannen werden ontdekt en samen met zijn handlangers werd hij geëxecuteerd.

Onrust in Engeland

Met de overgang van de zestiende naar de zeventiende eeuw was het onrustig in Europa. In de Nederlanden woedde de Tachtigjarige oorlog, maar ook in Engeland woedde een strijd tussen katholieken en protestanten. Katholieke priesters werden op veel plaatsen vervolgd en katholieken werden gedwongen de protestantse diensten bij te wonen. Wie niet kwam, kon een flinke boete verwachten.

Tot ieders verrassing leverde die geloofsstrijd geen grote problemen op tijdens de opvolging van Elizabeth I. De protestantste koningin stierf kinderloos en hoewel iedereen verwachtte dat strenge katholieken van de gelegenheid gebruik zouden maken om hun verloren invloed op het Engelse hof terug te winnen, bleef de verwachte chaos uit. Elizabeths opvolger James was eveneens protestants, maar wierp zich op als vredesstichter, die de conflicten tussen katholieken en protestanten in Engeland zou oplossen en de vervolgingen en boetes zou versoepelen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Geen bescherming voor Engelse katholieken

Die versoepeling liet echter lang op zich wachten. Vooral vanuit het House of Commons werd flink tegengas gegeven aan de verzoenende plannen van James. Veel leden van het House of Commons waren streng protestants en stelden alles in het werk om de katholieke invloed zo klein mogelijk te houden. Ongeduldige katholieken beraamden een aantal complotten om de protestantse regering omver te werpen, maar al die complotten werden op tijd ontdekt en opgelost. De verijdelde complotten veroorzaakten bij James’ juist groeiende aversie tegen de katholieken. In het vredesverdrag dat James in 1604 met Spanje –dat zichzelf als de beschermer van het katholieke geloof in heel Europa zag- sloot, werd met geen woord gerept over de positie van katholieken in Engeland.

Engelse bescherming voor katholieken

Dat was voor een kleine katholieke minderheid in Engeland de druppel. Zij vreesden dat ook James nooit meer de positie van de Engelse katholieken zou herstellen. De enige oplossing die zij nog zagen was geweld. Een kleine groep edelen, vooral afkomstig uit de Engelse Midlands, beraamde een plot, waarin ze in één keer de koning, de protestantse top van het parlement én de gematigde katholieke kerkleiders zouden ombrengen. De groep, onder leiding van Robert Catesby maakte plannen om tijdens de opening van het parlementaire jaar, het hele parlementsgebouw met iedereen daarin van de kaart te vegen.

Het plan: het Gunpowder Plot

Een ambitieus plan, waar veel hulp bij nodig was. De groep ging in het diepste geheim en ondanks de vrede op zoek naar Spaanse steun voor de plannen. Die steun werd niet gevonden, maar wel kwam Guy Fawkes in beeld. Guy Fawkes was een streng katholiek en beroepsmilitair, die in Spaanse dienst zijn sporen had verdiend in Vlaanderen. Als ervaren militair, gespecialiseerd in het ondermijnen van gebouwen, was Fawkes een waardevolle toevoeging aan de groep. Dat Fawkes daarbij al jaren in Vlaanderen zat en dus een relatief onbekend gezicht in het kleine Londense wereldje was, was ook in het voordeel van de aanslagplegers. De groep wist een huis vlak bij de Houses of Parliament in handen te krijgen. Vanuit daar zouden de Houses of Parliament ondermijnd kunnen worden. Aan de overkant van de Thames bemachtigde de groep een opslagplaats voor alle materialen die nodig waren. ’s Nachts zouden de materialen de Thames over gevaren worden, in de mijn geplaatst worden, waarna de hele handel ontstoken zou worden.

Dat was makkelijker gezegd dan gedaan. Het bleek onmogelijk om vanuit het huis een gang te graven die onder de Houses of Parliament uitkwam. De funderingen van het grote gebouw waren te groot en te stevig om ongemerkt door te breken. Een geluk was echter dat een deel van de kelders onder het parlementsgebouw leeg kwam te staan, via wat handige contacten wisten de samenzweerders toestemming te krijgen om de leegstaande kelders te mogen gebruiken. Het geluk leek de samenzweerders eindelijk toe te lachen: de gehuurde kelders lagen precies onder het House of Lords. Als daar een grote hoeveelheid buskruit tot ontploffing werd gebracht, was de missie geslaagd. De operatie om een gigantische hoeveelheid buskruit in de kelder te krijgen, begon. In de zomer van 1605, terwijl de samenzweerders nog bezig waren, brak een grote pestepidemie uit. Daardoor werd de opening van het parlementaire jaar uitgesteld. Pas in oktober zou de vergadering bijeen komen. Die datum werd later nog uitgesteld naar november. Al die tijd lag de voorraad kruit te wachten op het finale moment.

Het plan mislukt

Voor die tijd ging het echter mis. Een katholiek lid van het parlement, Lord Monteagle, ontving een briefje waarop hem werd aangeraden om niet naar de opening van het parlementaire jaar te komen. Hij liet het briefje aan de ministers van de koning zien. Vervolgens opende koning James een onderzoek. Op vijf november werden de kelders van de Houses of Parliament onderzocht en Guy Fawkes werd daar op heterdaad betrapt, terwijl hij in de weer was met lonten en buskruit. De samenzwering was ontmanteld en het nieuws van de verijdelde aanslag werd meteen wereldkundig gemaakt. Inwoners van Londen vierden het feest, waarbij zelfs toestemming werd gegeven voor vreugdevuren. Gunpowder plot Guy Fawkes

Onderwijl gingen de autoriteiten door met het onderzoek naar de aanslag. In de dagen na de arrestatie van Fawkes werden de overige samenzweerders gepakt en gemarteld om zo veel mogelijk informatie over de aanslag los te krijgen. Uiteindelijk werden de gearresteerden ter dood gebracht. Nadat zij al halfdood waren gemarteld, werden ze eerst opgehangen, daarna verdronken en tot slot gevierendeeld, een gebruikelijke straf voor verraders. Fawkes wist van het hoge schavot bij de galg te springen en zo zijn nek te breken. Daarmee voorkwam hij de pijnlijke marteldood.

Nog altijd is het in Engeland op 5 november Guy Fawkes day. Die dag verbranden mensen stropoppen en vaak wordt er vuurwerk afgestoken. Ook worden nog altijd -traditioneel- de kelders waar Guy Fawkes betrapt werd, gecontroleerd. Dankzij de film V for Vendetta heeft het Gunpowder Plot nóg meer bekendheid gekregen en het masker van de op Guy Fawkes geïnspireerde hoofdpersoon is het symbool geworden voor veel protestbewegingen. De dichtregels Remember remember, the fifth of november, The Gunpowder treason and plot. zijn wereldberoemd geworden.