Thorbecke en de Thorbeckeprijs
D66-leider Alexander Pechtold heeft gisteren de Thorbeckeprijs voor politieke welsprekendheid gewonnen. Volgens juryvoorzitter Frans Wijsglas kreeg Pechtold de onderscheiding vanwege zijn vermogen om met duidelijke taal alert te reageren en daarmee het publiek te boeien. De Thorbeckeprijs wordt iedere paar jaar uitgereikt en is vernoemd naar Johan Rudolph Thorbecke, de grondlegger van het Nederlandse parlementarisme.
Johan Rudolph Thorbecke werd geboren op 14 januari 1798 in een arme familie te Zwolle. Om zijn zoon van een betere toekomst te verzekeren stimuleerde Thorbecke’s vader hem voortdurend om verder te leren en te gaan studeren. Thorbecke volgde dit vaderlijke advies op en promoveerde in 1820 in de letteren aan de universiteit van Leiden.
Vroege loopbaan
Na zijn promotie trok hij eerst naar Duitsland, waar hij een betrekking vond als privédocent. Na enkele jaren moest hij wegens geldzorgen het land echter weer verlaten, waarop hij naar Gent verhuisde, dat toen nog onderdeel uitmaakte van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Hier werd Thorbecke buitengewoon hoogleraar aan de universiteit, totdat hij door de Belgische Opstand van 1830 genoodzaakt werd terug te keren naar het huidige Nederland. In 1831 kreeg hij een benoeming als hoogleraar diplomatie en moderne geschiedenis aan de Universiteit van Leiden.
Politiek en de Negenmannen
Na verloop van tijd begon Thorbecke zich te mengen in de heersende discussie over een mogelijke grondwetshervorming. Zo schreef hij in deze periode de traktaten ‘Aanteekening op de Grondwet’ (1839) en ‘Proeve van herziening der grondwet volgens de Aanteekening’ (1840). Uiteindelijk trad hij op 2 december 1844 als liberaal Kamerlid toe tot de Tweede Kamer, waar hij samen met acht geestverwanten, de zogeheten Negenmannen, het initiatief nam tot een grondwetswijziging. Zij stuitten hierbij echter op verzet van koning Willem II, die sprak: "dit voorstel nooit, al ware het schavot ernaast geplaatst."
Willem II, 1815
Herziening van de Grondwet
Vier jaar later kwam Willem II, als gevolg van de revoluties in verscheidene andere Europese landen, toch tot inkeer. Hij stelde een commissie aan ter hervorming van de grondwet, met aan het hoofd daarvan Thorbecke. Samen met de overige commissieleden presenteerde hij op 19 juni 1848 de 12 nieuwe wetsvoorstellen voor het Parlement. Met de invoering van de ministeriële verantwoordelijkheid, de beperking van de macht van de koning, de introductie van rechtstreekse verkiezingen van de Tweede Kamer en de vastlegging van de vrijheid van meningsuiting, werd hiermee de basis gelegd voor de hedendaagse Nederlandse parlementaire democratie.
Minister-president Thorbecke
Na de proclamatie van de grondwet trad Thorbecke op 1 november 1849 aan als minister-president. Tijdens haar regeerperiode ondervond het kabinet-Thorbecke I veel weerstand van de nieuwe koning Willem III, die het absoluut niet eens was met de grondwetswijzigingen. Uiteindelijk verbond de koning zich zelfs openlijk met de protestantse Aprilbeweging , wat resulteerde in een val van het kabinet. Toch zou Thorbecke nog twee keer terugkeren als de minister-president van Nederland. Tijdens die derde regeerperiode werd hij echter ziek en overleed op 6 juni 1872 aan een longontsteking.
Thorbeckeprijs
Als eerbetoon aan de grondlegger van de Nederlandse parlementaire democratie reikt de universiteit van Leiden sinds 1992 iedere 2 á 3 jaar de Thorbeckeprijs uit. Met deze prijs belonen zij het beste parlementslid op het gebied van retoriek, presentatie en debatstijl. Onder andere Hans van Mierlo (1992), Joost Eerdmans (2005) en Femke Halsema (2010) mochten de onderscheiding eerder al in ontvangst nemen. Dit jaar heeft D66-leider Alexander Pechtold de prijs in ontvangst mogen nemen, volgens het juryrapport vanwege zijn heldere en boeiende taalgebruik.
