Toeareg: oorspronkelijke bewoners van de Sahara

Rebellen van de radicaalislamitische Beweging voor Eenheid en Jihad in West-Afrika (MUJAO) hebben gisteren de laatste Toeareg-strijders verdreven uit Menaka in het noorden van Mali. De Toeareg, een woestijnvolk, strijden in Mali tegen de islamisten om een eigen staat te kunnen stichten. Zij wonen al millennialang in de Sahara en waren voor de koloniale tijd het machtigste volk van Noord-Afrika.

Niemand weet precies waar de Toeareg vandaan komen of wanneer zij zich in de Sahara vestigden. Waarschijnlijk stammen zij af van de Berbers en wonen zij al enkele millennia in het gebied, aangezien de Griekse historicus Herodotus in de 5e eeuw voor Christus melding maakte van het bestaan van de Toeareg. Hun naam is waarschijnlijk afgeleid van Targa, de Berberse naam voor de Libische provincie Fezzan. Als nomadisch volk trekken zij sinds die tijd rond door een gebied dat tegenwoordig wordt gevormd door Mali en Niger en delen van Algerije en Libië.

Het leefgebied van de Toeareg

Kamelen

Door de komst van kamelen werd het voor de Toeareg mogelijk om grote afstanden in de droge woestijn af te leggen. De eerste van deze dieren werden zo’n tweeduizend jaar geleden door de Arabieren geïntroduceerd in Noord-Afrika. De Toeareg namen de dieren over en gingen grote kuddes kamelen fokken, waardoor zij in de eerste eeuwen na het begin van de christelijke jaartelling hun gebieden konden uitbreiden. In de 4e of 5e eeuw, de precieze tijdsperiode is niet bekend, trokken de Toeareg onder de legendarische koningin Tin Hinan zuidwaarts naar de Sahel, waar zij in aanraking kwamen met verschillende andere volken.

Slavenhandel

In de middeleeuwen bereikten de Toeareg het toppunt van hun macht en welvaart. Hun samenleving was in die tijd sterk hiërarchisch, met een adellijke klasse die haar geld verdiende in de handel, terwijl de lagere klassen een meer sedimentair bestaan hadden als boeren. Vanaf de 10e eeuw beheersten zij eeuwenlang de karavaanroutes door de Sahara. De Toeareg speelden een grote rol in de slavenhandel, waarbij zij slaven uit West-Afrika door de woestijn naar de kust van de Middellandse Zee vervoerden. Deze slaven werden daarop verkocht aan Europeanen en Arabieren. Naast slaven vervoerden de karavanen ook onder andere zout, goud, glas, specerijen, dadels en aardewerk.

Blauwe mannen

Vanaf die tijd kwamen de Toeareg bekend te staan als de ‘blauwe mannen van de Sahara’, of de ‘gesluierde mannen’, vanwege de indigo sluiers die de mannelijke Toeareg droegen. In tegenstelling tot bij veel andere islamitische groeperingen droegen de vrouwelijke Toeareg geen sluiers.

Koloniale tijd

Aan het einde van de 19e eeuw kwam er een einde aan de macht van de Toeareg. Met hun slagzwaarden waren zij geen partij voor de geweren van de Fransen en werden zij één van de laatste Noord-Afrikaanse volkeren die zich moesten onderwerpen aan het Franse Rijk. Ondanks deze overgave bleven zij nog lang strijden tegen de Fransen, maar aan het begin van de 20e eeuw werden de Toeareg gedwongen om verdragen te sluiten en hun nomadische levensstijl in te perken.

Dekolonisatie

Na de dekolonisatie in de jaren ’60 werd het Toeareg gebied verdeeld over verschillende nieuwe staten. De meeste Toeareg kwamen in Niger en Mali te wonen, waar zij verschillende keren in opstand kwamen tegen de nieuwe regeringen. In de jaren ’90 kwam er een einde aan het meeste verzet, maar in het afgelopen jaar is het geweld weer opgelaaid. Vanaf oktober 2011 proberen de Toeareg met de Mouvement National pour la Libération de l’Azawad (Nationale bevrijdingsbeweging voor Azawad) een eigen staat te stichten in het noorden van Mali. Na het uitroepen van een onafhankelijk Azawad op 6 april 2012 raakten de Toeareg in conflict met verschillende islamitische groeperingen en verloren zij veel van hun gebieden in Noord-Mali, waaronder de stad Menake aan MUJAO.