Trias Politica van Charles Montesquieu

In de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) is ophef ontstaan over een plan van staatssecretaris van Justitie Fred Teeven voor extra toezicht. De dekens, hoofden van de regionale afdelingen van de NOvA, zouden voortaan gecontroleerd worden door een door de staat aangestelde commissie. Dat zou echter ingaan tegen de Trias Politica, de scheiding van machten die de 18e eeuwse filosoof Charles Montesquieu ontwikkelde.

De Franse sociaal en politiek filosoof Charles Montesquieu bedacht tijdens de periode van de Verlichting (c. 1650-1780) een politiek systeem met drie verschillende takken die elkaar moesten controleren. In 1748 publiceerde hij zijn idee in het boek De l’esprit de lois (Over de geest van de wetten).

Scheiding van de machten volgens Montesquieu

Montesquieu argumenteerde dat de macht in een land verdeeld moest zijn tussen een wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht. Alle drie de onderdelen moesten geheel onafhankelijk van elkaar zijn en elkaars werking controleren. De wetgevende macht moest de wetten maken en de financiële middelen beheren om deze uit te voeren, waarna de uitvoerende macht verantwoordelijk was voor de praktische toepassing van de wetten  en tot slot moest de rechtsprekende macht controleren of nieuwe wetten voldeden aan de grondwet en of deze correct werden toegepast. Op die manier kon de vrijheid in een land zo groot mogelijk worden en blijven.

Verenigde Staten introduceren Trias Politica

Na de Amerikaanse Revolutie (1775-1783) kreeg het nieuw gevormde land een eigen grondwet. De Trias Politica van Montesquieu vormde een belangrijke basis voor de in 1787 geschreven Amerikaanse Grondwet. De Verenigde Staten waren de eerste die de ideeën van de Franse filosoof in de praktijk toepasten. In de decennia daarna verspreidde de scheiding van de machten zich langzaam over de rest van de westerse wereld. Na de Franse Revolutie van 1789 kwam de scheiding bijvoorbeeld ook in de nieuwe Franse Grondwet van 1791 duidelijk naar voren.

Leestips-Boek

/*-->*/

/*-->*/

/*-->*/

/*-->*/

/*-->*/

Over de geest van de wetten

€ 39.95

Nederlandse Grondwet van 1848

De Nederlandse politicus Johan Thorbecke schreef in 1848 de nieuwe Nederlandse Grondwet en gebruikte daarbij veel voorbeelden van Montesquieu. Ook in Nederland is er sprake van drie machten, maar Thorbecke bracht daarbij wel een belangrijk verschil aan met de oorspronkelijke Trias Politica. De Nederlandse regering was namelijk zowel uitvoerende als wetgevende macht, twee functies die normaal gescheiden moesten zijn. Thorbecke loste dat enigszins op door de Tweede Kamer het recht van amendement te geven, waardoor zij nog wel wetten konden aanpassen. De rechterlijke macht moest idealiter onder controle staan van een lekenjury bestaande uit burgers, iets dat Nederland niet kent.

Protest tegen staatssecretaris Teeven

Ondanks dat Thorbecke een aantal aanpassingen maakte aan de Trias Politica is de balans tussen de drie takken in Nederland altijd goed gehandhaafd. Ook de controle onderling is in orde, zo kan een minister door de Kamer ontslagen worden. Het voorstel van staatssecretaris van Justitie Fred Teeven om de Nederlandse Orde van Advocaten te laten controleren door een door de regering gekozen commissie druist volgens de NOvA in tegen de onafhankelijkheid van de Nederlandse regering ten opzichte van de rechtsspraak en kan daarom rekenen op protest van de Nederlandse advocaten. De Nederlandse Orde van Advocaten stelde vooral problemen te hebben met het feit dat de toezichtcommissie benoemd zou worden door de staat, waardoor deze mogelijk niet meer geheel onafhankelijk zou zijn.