Uitvinding slingeruurwerk door Huygens

Het slingeruurwerk is een klok waarin de heen en weer bewegende slinger ervoor zorgt dat de klok gelijkmatig loopt. De uitvinding van de Nederlandse wetenschapper Christiaan Huygens maakte het mogelijk dat tijd op een betrouwbare wijze kon worden gemeten.

Christiaan Huygens

Christiaan Huygens werd op 14 april 1629 geboren als de tweede zoon van diplomaat en dichter Constantijn Huygens. Vanwege zijn welvarende afkomst kreeg Christiaan gedurende zijn jeugd onder andere les in wiskunde, muziek, logica, paardrijden en maar liefst vier verschillende talen. In navolging van zijn vader ging hij later studeren aan de Universiteit van Leiden, maar zijn opleiding rechten interesseerde hem zo weinig dat hij nooit de moeite nam om zijn examens af te leggen.

Wetenschapper

Christiaan besloot zich uiteindelijk toe te leggen op iets wat hem wel interesseerde: de natuurwetenschap. In 1649 schreef hij zijn eerste wiskundige werk genaamd Over de delen die boven de vloeistof uitsteken. Later kreeg hij steeds meer aandacht voor natuurkundige problemen en hield hij zich onder andere bezig met de sterrenkunde. Huygens genoot veel aanzien onder zijn wetenschappelijke collega’s en hij werd in 1663 dan ook benoemd tot lid van de Royal Society. Datzelfde jaar verhuisde hij eveneens naar Parijs, waar hij ging werken als sterrenkundige en onderzoeksdirecteur aan de Franse Academie van Wetenschappen. In 1681 keerde Huygens terug naar zijn geboortestad Den Haag, waar hij veertien jaar later zou overlijden.

Uitvindingen

Huygens staat vanwege zijn vele uitvindingen bekend als een van de belangrijkste wetenschappers van de zeventiende eeuw. Zo was hij de eerste wiskundige die de wetmatigheden van de elastische botsing en de periode van de mathematische slinger wist te formuleren. Daarnaast staat Huygens in de natuurkunde onder andere bekend als de grondlegger van de golftheorie van het licht en de ontdekker van het fenomeen interferentie. Verder droeg hij in de sterrenkunde bij aan de ontwikkeling van de telescoop en ontdekte hij als eerste één van de zeven manen van Saturnus. Tot slot was Huygens ook één van de eerste wetenschapper die uitgebreid speculeerde over het bestaan van buitenaards leven op Mars en Jupiter.

Slingeruurwerk

Eén van Hugens’ belangrijkste uitvindingen was ongetwijfeld het slingeruurwerk. Voor de bestudering van de hemellichamen had Huygens een betrouwbare tijdswaarneming nodig, en dus besloot hij zijn eigen klok in elkaar te zetten. Zijn ontwerp was gebaseerd op het werk van Galileo, die ontdekte dat de zwaaiperiode van een slinger vrijwel altijd gelijk was, ongeacht de hoek van de slinger. Door de wiegende slinger te verbinden aan een uurwerk en te voorzien van een hangend gewicht dat ervoor zorgde dat het geheel op eigen kracht bleef lopen, creëerde Huygens in 1656 voor het eerst een slingeruurwerk. Waar de meeste zeventiende eeuwse klokken de tijd slechts op een kwartier konden benaderen, was dit uurwerk bijna tot op de seconde nauwkeurig. Huygens had hiermee een methode van tijdswaarneming bedacht die tot ver in de twintigste eeuw de standaard bleef.

Herontdekking

Na zijn dood in 1695 werden de uitvindingen en instrumenten van Huygens overgedragen aan zijn familie. Niet veel later besloten zij de collectie per opbod te verkopen, waardoor een groot aantal objecten verloren raakte. In november 2011 maakte het Universiteitsmuseum Utrecht bekend dat het waarschijnlijk het originele slingeruurwerk van Huygens heeft teruggevonden in haar depot. Volgens Carel Hofland, directeur van het museum, leek de ontdekte klok ‘als twee druppels water’ op een ontwerp dat Huygens in 1658 publiceerde. Mogelijk werd het uurwerk al een jaar daarvoor vervaardigd door Salomon Coster, de klokkenmaker van Huygens, waarmee de vondst het oudste slingeruurwerk ter wereld zou zijn.

Leestip:

Dingen die ergens toe dienen – Verhalen over materiële cultuur van wetenschap Redactie: Esther van Gelder e.a.
ISBN: 9789087046958
Uitgeverij: Verloren
Prijs: €25,–
Bestel Dingen die ergens toe dienen