Unieke beelden geven de naoorlogse wederopbouw van Walcheren goed weer

Nieuwe beelden tonen de wederopbouw van Walcheren aan vlak na het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het filmmateriaal laat zien hoe dijkwerkers de handen uit de mouwen steken en het zware werk verrichten. Er waren wel een paar machines, maar het meeste werk werd toch echt met de hand gedaan.

Walcheren onder water

In november 1944 werden de dijken op Walcheren door de Britten gebombardeerd. Door deze Operation Infatuate liep het eiland onder water. De bombardementen waren deel van de Slag om de Schelde, een groot offensief om de de route naar de haven van Antwerpen veilig te stellen voor de aanvoer van geallieerde troepen. Hoewel de geallieerden de Slag om de Schelde uiteindelijk wonnen, werd er voor die overwinning echter een hoge prijs betaald. En toen de Britten de aangerichte ravage zagen, waren ze verbaasd dat de inwoners van Zeeland hen als bevrijders verwelkomden.

Vooral de Zeeuwse bevolking was het kind van de rekening. Grote delen van Zeeland lagen in puin en waren ondergelopen. De bewoners van Walcheren waren daardoor gedwongen te leven op het ritme van het getij en konden een groot deel van hun woning alleen gebruiken bij eb. Van evacueren wilden de meesten niets weten en velen bleven tot na de bevrijding in hun eigen woning leven. Daarom wilden zij na de bevrijding zo snel mogelijk de dijken herstellen. Gelukkig besloot premier Schermerhorn al in juni 1945 geld voor het herstel van de dijken vrij te maken. De vier belangrijkste gaten in de dijken moesten gedicht zijn voor de eerste najaarsstormen. In 1946 ontstond er een reconstructieplan om het land van Walcheren opnieuw in te richten. Walcheren werd hiermee de proeftuin voor de rest van Nederland wat betreft de naoorlogse wederopbouw. Het duurde tot 1958 eer alle werkzaamheden werden afgerond.

Geleende techniek

Voor het dichten van de dijken werd gebruik gemaakt van een techniek die de geallieerden tijdens D-Day ook toepasten. De gaten werden gedicht met caissons, betonnen bakken die konden worden afgezonken. Tijdens D-Day waren zulke caissons gebruikt om een kunstmatige haven aan te leggen.  Deze techniek werd nu ingezet voor de getroffen dijken in Walcheren. Met redelijk succes, het bleek niet eenvoudig de caissons goed in de gaten te plaatsen. De grond rond de caissons spoelde makkelijk weg en de periode van slecht weer in september 1945 zorgde ervoor dat de net gedichte Nolledijk weer brak. De grootste opgave bleek het gat in de dijk bij Ritthem. Dat gat werd in 1946 als laatste gesloten. Jaren later werden zulke caissons voor dezelfde doeleinden gebruikt na de watersnoodramp in 1953. 

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Kommer Jan Westhoeve

Op de opgedoken zwartwit-beelden blijkt nu wat een opgave het was om de gaten te dichten: Talloze dijkwerkers lopen rond met stenen, scheppen, hout en andere bouwmaterialen.

De beelden zijn gemaakt door Kommer Jan Westhoeve (1899-1985) die werkzaam was als waterbouwkundige bij Rijkswaterstaat en naar Zeeland werd uitgezonden. Hij werd ondergebracht in een pension in Middelburg, terwijl zijn gezin in Rijswijk bleef wonen. Onder zijn verantwoordelijkheden vielen alle werkzaamheden die uitgevoerd moesten worden door het personeel voor de drooglegging van het eiland. Omdat hij hield van fotografie en film nam hij zijn filmcamera en fototoestel mee naar het werk. Het hele proces van wederopbouw, het repareren van dijken, heeft Westhoeve vastgelegd. Zo’n volledig beeld van de wederopbouw is nooit eerder gezien.

Het Bevrijdingsmuseum Zeeland in Nieuwdorp kreeg eind 2021 de zeven spoelen 8mm-films en drieënzestig zwart-witdia’s in handen via Westhoeve’s zoon, die zelf al ver in de tachtig is. Hij wilde deze waardevolle beelden behouden voor toekomstige generaties. Het museum is samen met Omroep Zeeland bezig met het maken van een documentaireserie over de wederopbouw van Walcheren. “Mensen over de hele wereld kunnen zien welke immense klus het was om het eiland Walcheren weer bewoonbaar te maken na de verwoestingen van de oorlog. We kijken ernaar uit om dit historische erfgoed te delen met het publiek en zo een waardevolle les te bieden over de veerkracht en inzet van degenen die hebben bijgedragen aan de wederopbouw van Walcheren,” laat het Bevrijdingsmuseum Zeeland weten.

Bronnen

• Omroep Zeeland: Uniek filmmateriaal ontdekt van wederopbouw  
• Zeeland: Wederopbouw