Utrecht 900 jaar stadsrechten, waarom wordt dat gevierd?

Rond 47 na Christus bouwden de Romeinen een castellum op de plek waar nu het Domplein ligt en daarmee begon de geschiedenis van de stad Utrecht. Toch duurde het nog meer dan duizend jaar voordat de stad stadsrechten kreeg op 2 juni 1122. Hoe zit dat precies?

Vroege geschiedenis van de stad Utrecht

De Romeinen bouwden hun fort, een ‘castellum’, waar nu Utrecht ligt om de noordelijke grens van het Romeinse Rijk te beschermen. Het fort lag bij een ‘Trajectum’ oftewel een doorwaadbare plaats in de rivier. Overblijfselen uit deze tijd en de middeleeuwen zijn te zien in DOMunder, waarbij je onder het Domplein doorloopt om naar de archeologische vondsten te kijken. In 260 werd het castellum verlaten door de Romeinen, en tot de 7e eeuw weten we weinig anders dan dat er waarschijnlijk bewoning is geweest in de vorm van een kleine nederzetting. Waarschijnlijk stond daar al wel een kerkje, dat afgebrand is. In 690 deed Willibrord het gebied aan. Hij was vanuit Engeland op reis omdat hij de Friezen wilde bekeren en hij vestigde zich in Utrecht. Dit was het vroege begin van het bisdom van Utrecht, die grote invloed zou hebben op de ontwikkeling van de stad.

Stadsrechten Utrecht Willibrord

Bisschop Godebald en keizer Hendrik V

Utrecht hoorde aan het begin van de middeleeuwen bij het Heilige Roomse Rijk. Opeenvolgende keizers benoemden de bisschoppen van Utrecht en gaven ze stukken land in en om de stad om over te beschikken. Utrecht was inmiddels een bloeiende stad waarin de keizers van het Heilige Roomse Rijk graag verbleven. De rijkdom van de stad was vooral te danken aan de handel via de rivieren. Rond het jaar 1122 werd die bron van welvaart echter een bron van conflict tussen de burgers van Utrecht en bisschop Godebald. Bisschop Godebald wilde de Kromme Rijn droogleggen om zijn land beter te kunnen bebouwen, en in plaats daarvan een kanaal graven naar de Lek. Dit bedreigde de inkomsten en zou de burgers veel geld kosten in belastingen. Keizer Hendrik V van het Heilige Roomse Rijk, die op dat moment toevallig in de stad was, bood aan om te bemiddelen tussen de bisschop en de burgers. Toen zijn mannen en die van de bisschop slaags raakten kozen de burgers van Utrecht de kant van de keizer en wonnen het gevecht. Bisschop Godebald moest van de keizer als staf een flinke boete betalen en Utrecht stadsrechten geven.

Stadsrechten Utrecht stadsmuur

Waarom waren stadsrechten belangrijk?

Door het krijgen van stadsrechten werd Utrecht, dat toen al meer dan duizend jaar bestond, officieel een stad. Dit betekent dat ze bepaalde rechten kregen waardoor ze niet meer zo afhankelijk waren van de grillen van de bisschop. Zo hoefden ze geen tol meer te betalen, mochten ze hun eigen rechtspraak regelen en een stadsmuur bouwen. Utrecht was de tweede stad van Nederland die stadsrechten kreeg, en de twee oorkondes waarin dat staat zijn de oudste bewaard gebleven stadsrechten van het land. Ze worden bewaard in het Utrechts Archief en zijn elk jaar op 2 juni te zien voor het publiek, want op 2 juni 1122 kreeg Utrecht stadsrechten. Dit jaar wordt het 900-jarige jubileum van de stad Utrecht groots gevierd.

Bronnen