Van regendans tot wolkenzaaien: pogingen om het weer te beheersen

Volgens een bericht dat de Amerikaanse website Axios in augustus 2019 plaatste, zou Trump tijdens een vergadering over orkanen hebben voorgesteld om een atoombom in het oog van een storm te laten ontploffen. De kracht van de bom zou volgens het idee de storm uiteen doen vallen. Of Trump dit daadwerkelijk heeft voorgesteld is niet duidelijk, het Witte Huis gaf in een reactie aan geen mededelingen te doen over de privégesprekken van de president. De president zelf ontkende in alle toonaarden zo’n voorstel te hebben gedaan. Als de president wél heeft voorgesteld om wapens in te zetten tegen orkanen, zou hij niet de eerste zijn met zo’n plan.

Regen na een veldslag

Al eeuwenlang worden er experimenten gedaan om met oorlogstuig het weer te beïnvloeden. Tijdens de Zevenjarige Oorlog (1754-1763) waarde in Europa de mythe rond dat het na een grote veldslag vaak regende, of zelfs hagelde. Dat slechte weer zou veroorzaakt worden door de rook van de kanonschoten van de veldslag. Lang bleef dat verhaal beperkt tot een volkswijsheid, die tijdens grote conflicten rondging onder burgers en soldaten in Europa. Tijdens de Amerikaanse burgeroorlog kreeg het idee dat met kanonnen regen veroorzaakt werd ook voet aan de grond in de Verenigde Staten. Daar trokken de verhalen de aandacht van ingenieur Edward Powers, die de verhalen geloofwaardig vond en besloot uit te zoeken of het mogelijk was om met kruit voor kanonnen regen te veroorzaken.

Kanonschoten die regen veroorzaken

De theorie waarmee Powers aan het werk ging, bestond uit een aantal elementen. Ten eerste zouden de roetdeeltjes in de rook van de explosies condensatiekernen vormen. Dit zijn kleine deeltjes vaste stof waarop hoog in de lucht vocht kan condenseren en een regenwolk kan vormen. Tegelijk zou de schokgolf van de explosies luchtstromen op gang brengen die regen zouden veroorzaken. Dat alles zou eventueel geholpen kunnen worden door de branden die vaak bij een grote veldslag ontstaan. Door de hitte van die branden zouden opwaartse luchtstromen ontstaan die regenwolken zouden veroorzaken.

Powers zette zijn ideeën uiteen in het boek War and Weather. Daarmee werd het Amerikaanse ministerie van landbouw overtuigd. Er werd voor negenduizend dollar aan buskruit ingeslagen en in de woestijn van Texas werd de lading tot ontploffing gebracht. En ja, er viel een bui, maar of die bui veroorzaakt werd door de regen? Niemand die het wist, zeker niet toen een aantal lokale boeren, met veel kennis over het lokale klimaat, liet weten dat die bui ook zonder de explosie wel gevallen zou zijn. Powers’ experiment eindigde ‘onbeslist’. Tegelijkertijd deed men in Europa op dezelfde manier onderzoek naar manieren om hagel te voorkomen. In Noordwest-Europa, ook in Nederland, werden kanonnen zonder kogels afgeschoten om zo de vorming van hagelbuien te stoppen. Of dit daadwerkelijk effect had, werd nooit wetenschappelijk vastgelegd.

Nederlandse meteoroloog maakt regen

In de twintigste eeuw ging het onderzoek naar de mogelijkheid om het weer te beïnvloeden volop verder. De Nederlandse amateurmeteoroloog August Willem Veraart experimenteerde met nieuwe manieren om regen te maken. Dit keer niet met kanonschoten, maar door vanuit een vliegtuig een mengsel van ijs en droogijs op wolken te 'strooien'. Dat ijs en droogijs zou weer condensatiekernen kunnen vormen, waardoor normale stapelwolken zouden uitgroeien tot grote regenwolken. De Luchtvaartafdeeling van het leger verleende steun door vliegtuigen ter beschikking te stellen, zodat Veraart zijn experiment kon uitvoeren op 6 oktober 1930. Na de vlucht kwam de regen daadwerkelijk met bakken uit de lucht in delen van Nederland, maar ook hier is nooit onomstotelijk vastgesteld of dit daadwerkelijk door Veraart zijn experiment kwam.

Make mud not war

De techniek van Veraart werd wel verder onderzocht en getest. Want het veroorzaken van regen kon grote gevolgen hebben voor bijvoorbeeld oorlogsvoering. Na de Tweede Wereldoorlog experimenteerde het Amerikaanse leger met de techniek van Veraart, die Cloud Seeding werd gedoopt. Tijdens de Koude Oorlog werd Operation Popeye opgezet. Het eerste doel van die operatie was Zuidoost-Azië, waar de Vietnamoorlog woedde. De Amerikaanse luchtmacht vloog vanaf 1967 onder het motto “Make mud, not war”, topgeheime missies boven Vietnam en Laos in een poging het moessonseizoen te verlengen. Door de heftige regen moest de Ho Chi Min-route door Laos onbegaanbaar worden, zodat de Vietcong en het Noord-Vietnamese leger hun troepen niet goed konden bevoorraden. Het regenseizoen duurde inderdaad een maand langer, maar het bleef onduidelijk of dat ook effect had op het verloop van de oorlog. Na korte tijd werd Operation Popeye gelekt naar de media, waarna het project werd stopgezet. Het gebruik van ‘weermodificatie’ voor oorlogsvoering werd in 1977 helemaal verboden.

Weermodificatie voor vredelievende doeleinden

Menselijke invloed op het weer werd ook voor meer vredelievende doeleinden ingezet. Diverse naties experimenteerden met de cloud seeding techniek geëxperimenteerd om droogtes op te lossen, zij het met wisselend resultaat. Een ander groot project, dat ongeveer gelijktijdig met Operation Popeye liep, was Project Stormfury, waarbij door middel van cloud seeding werd geprobeerd de ontwikkeling van orkanen te remmen. Dit project werd in de jaren ’80 stopgezet doordat de kosten groter werden dan de resultaten.

Ondanks de wisselende resultaten van die projecten, is cloud seeding een techniek die gebruikt blijft worden. In 2008 zette de Chinese overheid de techniek op grote schaal in om de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Beijing droog te houden en in 2016 zette Rusland een soortgelijk project op om de grote parades in Moskou op 1 mei van dat jaar regenvrij te houden.

Atoombommen in een orkaan

Menselijke pogingen om invloed uit te oefenen op het weer zijn niet beperkt gebleven tot het maken van regenwolken. Nadat de mensheid de kracht van atoombommen had leren kennen met de aanvallen op Hiroshima en Nagasaki ontstonden de wildste ideeën om met nucleaire techniek de natuur te beïnvloeden. Er waren plannen om met nucleaire kunstmatige ‘zonnen’ ervoor te zorgen dat er genoeg zon voor alle gewassen zou zijn en met explosies van atoombommen zou de loop van rivieren verlegd kunnen worden. De regering van president Eisenhower onderzocht onder de codenaam Project Plowshare dit soort civiel gebruik van atoombommen.

Tijdens deze onderzoeken werd ook het idee geopperd om een atoombom af te laten gaan in het oog van een orkaan. Volgens meteoroloog Jack Reed zou een bom van twintig megaton genoeg zijn om de luchtstromen in een orkaan dusdanig te verstoren dat een orkaan uiteen zou vallen. Tot experimenten kwam het echter niet. In dezelfde tijd werd namelijk steeds meer duidelijk over de gevolgen van de straling na een nucleaire explosie en niemand durfde het aan om zo veel nucleaire straling in een orkaan los te laten. Het risico dat een orkaan nucleaire straling over een immens gebied zou verspreiden, werd te groot geacht. Kort daarna werden experimenten definitief verboden door het Peaceful Nuclear Explosions Treaty, dat de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten in 1976 sloten. Daarmee lijkt Trumps voorstel, of hij dat nou echt gedaan heeft of niet, bij voorbaat al vruchteloos te zijn. 

Bronnen:

• Nu.nl: 'Trump stelt voor orkanen te bestrijden met kernbommen'
• Axios: Scoop: Trump suggested nuking hurricanes to stop them from hitting U.S.
• National Geographic: Nuking Hurricanes, the surprising history of a really bad idea
• Wired: Americas decades-old obsession with nuking hurricanes (and more)
• Nemokennislink: Weg met die regenbui 
• New York Times: Rainmaking is used as weapon by U.S. 
• Ford Library Museum: Announcement of Treaty on Underground Nuclear Explosions ~or Peaceful Purposes (PNE Treaty)
•  Ley, Willy (February 1961). "Let's Do Something About the Weather". For Your Information. Galaxy Science Fiction. pp. 72–84. 

Afbeeldingen:

• Pixabay
• Het 54th Weather Reconnaissance Squadron voerde de vluchten om regen te maken in Vietnam uit. United States Air Force/MSgt. Curt Eddings [Public domain] via Wikimedia Commons
• Kanonnen tegen hagel op een conferentie in 1901. Plumandon [Public domain] via Wikimedia Commons