Van weervoorspellers naar rampenbestrijders: de geschiedenis van de WMO

Op 23 maart 1950 werd de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) werd opgericht. Wat begon als een bescheiden initiatief om het wereldweer beter te begrijpen, is uitgegroeid tot een van de meest invloedrijke organisaties als het gaat om klimaatwetenschap, rampenbeheer en mondiale samenwerking. De oprichting van de WMO was een mijlpaal die niet alleen de meteorologie veranderde, maar ook de manier waarop de wereld samenwerkt om de uitdagingen van klimaatverandering aan te pakken.

Van wetenschappelijke ambitie naar internationale samenwerking

Het idee om de meteorologie wereldwijd te centraliseren en te verbeteren ontstond al in de 19e eeuw, maar de wereld was pas echt klaar voor een echte samenwerking in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. In 1873 werd de IMO (Internationale Meteorologische Organisatie) opgericht om landen te helpen bij het uitwisselen van weersinformatie. Die internationale organisatie had trouwens een erg Nederlands tintje: een van de oprichters was namelijk de Nederlandse meteoroloog Christopher Buys Ballot, die in 1854 al betrokken was geweest bij de oprichting van het KNMI. In 1872 had Buys Ballot een voorstel geschreven met de titel “Suggestions on a uniform system of meteorological observations” (Suggesties voor een uniform systeem voor meteorologische waarnemingen). In dat voorstel deed hij uitgebreid uit de doeken waarom internationale samenwerking op het gebied van meteorologisch onderzoek zo belangrijk is. Een groot deel van dat document werd in augustus 1872 besproken tijdens een grote conferentie van meteorologen in het Duitse Leipzig. Daarmee werd de weg bereid voor de oprichting van de IMO een jaar later tijdens het Eerste Internationale Meteorologische Congres in Wenen. De leden van de IMO bestonden uit de directeuren van de verschillende nationale meteorologische instituten. Het IMO zou worden bestuurd door een permanent comité, waarvan Buys Ballot de eerste voorzitter werd. 

In de volgende decennia zette de IMO verschillende onderzoeksprojecten op om de kennis van het wereldwijde klimaat te vergroten. Veel van het werk in de eerste jaren was enigszins technisch en bureaucratisch van aard. Het ging daarbij vooral over zaken zoals de meeteenheden waarmee gewerkt werd; moest men het metrieke stelsel gebruiken, of waren andere meeteenheden beter? Welke instrumenten waren geschikt? Maar er werden ook expedities opgezet om meer te weten te komen over het weer en klimaat in bepaalde regio’s, zoals de Noordpoolregio. Daarnaast werden er in veel landen meetstations opgezet. 

Van luchtvaart tot betere meetinstrumenten, de Eerste en Tweede Wereldoorlog hadden enorme invloed op de meteorologie. Tijdens de oorlogen lag alle internationale samenwerking vrijwel stil, maar beide oorlogen zorgden er ook voor dat de samenwerking daarna juist nóg intensiever werd. Dat was vooral te danken aan alle technische ontwikkelingen tijdens de oorlogen. Het weer kon namelijk enorme invloed hebben op het verloop van grote militaire operaties en de oorlogvoerende landen hadden daarom enorme behoefte aan zo precies mogelijke weersverwachtingen. Wie een klein beetje meer kennis had over het weer dan de vijand, kon daarmee de overhand op het slagveld krijgen. Dat bleek bijvoorbeeld bij D-Day, waar de Geallieerden konden profiteren van het feit dat zij het weer in het Kanaal beter konden voorspellen dan de Duitsers. 

De oprichting van de WMO

Maar het was de oprichting van de WMO in 1950 die het fundament legde voor een wereldwijd netwerk van meteorologen die gezamenlijk de krachten bundelden om weersverschijnselen niet alleen te bestuderen, maar ook te voorspellen.
Oorspronkelijk had de WMO de focus op het verbeteren van weersvoorspellingen voor de luchtvaart en de scheepvaart. Weersinformatie werd gezien als een strategisch hulpmiddel, een middel om nationale veiligheid en economische stabiliteit te waarborgen. Het idee was simpel: als landen hun gegevens zouden delen, zouden ze samen betere voorspellingen kunnen maken en voorkomen dat natuurrampen verwoestende gevolgen hadden.

Verbindingen die de wereld veranderden

In de jaren '50 en '60 begon de WMO snel haar netwerk uit te breiden. Meteorologische stations werden in toenemende mate overal ter wereld opgezet, van de ijsvlakten van Antarctica tot de onherbergzame woestijnen van Afrika. Deze netwerken hadden niet alleen praktische toepassingen, zoals het waarschuwen voor stormen, maar boden ook een ongekende wetenschappelijke rijkdom: gegevens die meteorologen in staat stelden om wereldwijde patronen te ontdekken en klimaatverschijnselen beter te begrijpen.

De grote doorbraak kwam echter in de jaren '80, toen de wereld begon in te zien dat de steeds extremere weersomstandigheden – zoals tropische stormen, droogtes en overstromingen – niet zomaar toevalligheden waren. De wereld was steeds meer op de hoogte van de opwarming van de aarde en de rol die menselijke activiteiten speelden in het verstoren van het klimaat. In samenwerking met het Intergouvernementeel Panel voor Klimaatverandering (IPCC) begon de WMO een steeds prominentere rol te spelen in het mobiliseren van wereldwijd beleid tegen klimaatverandering.

Van weersvoorspelling naar crisisbeheer: welke rol heeft het WMO nu?

De WMO was niet alleen een pionier in het voorspellen van het weer, maar speelde ook een cruciale rol bij het verbeteren van rampenbeheer wereldwijd. In de afgelopen decennia heeft de WMO zich gepositioneerd als de spil in wereldwijde initiatieven die gericht zijn op het verbeteren van vroegtijdige waarschuwingssystemen voor natuurrampen. Het motto van de WMO, ‘Early Warnings for All’, heeft zich bewezen als een reddingslijn voor miljoenen mensen die getroffen worden door extreme weersomstandigheden.

In 2024, het warmste jaar ooit gemeten, werden de effecten van de klimaatverandering opnieuw pijnlijk duidelijk. In landen over de hele wereld werden gemeenschappen geconfronteerd met catastrofale overstromingen, extreme droogtes en verwoestende bosbranden. De WMO speelt hierin een centrale rol door niet alleen het ontwikkelen van betere waarschuwingssystemen, maar ook door te pleiten voor samenwerking tussen landen, de private sector en internationale klimaatfondsen. Het recente thema van de Wereld Meteorologische Dag, ‘Closing the Early Warning Gap Together’, benadrukt de urgentie van deze samenwerking.

Het 75-Jarige jubileum: terugkijken en vooruitkijken

In 2025 bestaat de WMO 75 jaar. Als we 75 jaar terugkijken, kunnen we de enorme vooruitgang zien die de WMO heeft geboekt. Van haar bescheiden oorsprong tot haar rol als wereldleider in klimaatwetenschap, rampenbeheersing en internationale samenwerking, heeft de WMO niet alleen de manier veranderd waarop we het weer begrijpen, maar ook hoe we als wereldgemeente omgaan met de gevolgen van klimaatverandering.

Het werk van de WMO is nog lang niet klaar. Sterker nog, de komende jaren zullen de organisatie voor nog grotere uitdagingen stellen. Klimaatverandering is geen verre toekomst meer – het is hier, nu. En de WMO speelt een cruciale rol in het coördineren van wereldwijde inspanningen om ons klimaat te beschermen en ons voor te bereiden op de onvermijdelijke gevolgen van extreme weersomstandigheden.
Het 75-jarig jubileum in 2025 is niet alleen een moment om stil te staan bij de prestaties van de organisatie, maar ook een oproep om verder te gaan met het bouwen van een klimaatveerkrachtige wereld. De WMO zal, met haar netwerk van wetenschappers, beleidsmakers en samenwerkende landen, een sleutelrol blijven spelen in het navigeren door de uitdagingen van de 21ste eeuw.

Waarom de geschiedenis van de WMO relevant is voor de toekomst

De geschiedenis van de WMO is meer dan een terugblik op een wetenschappelijke organisatie die werkt aan weersvoorspellingen. Het is een verhaal over internationale samenwerking, het belang van data en wetenschap, en de strijd om de toekomst van onze planeet te beschermen. In een tijd waarin de gevolgen van klimaatverandering steeds ernstiger worden, blijft de WMO een onvermoeibare pionier, wiens werk ons helpt om met een veranderend klimaat om te gaan.

Met de blik op de toekomst zal de WMO ongetwijfeld blijven streven naar vooruitgang in wetenschappelijk onderzoek en wereldwijde samenwerking, zodat we in de komende decennia een gezondere en duurzamere planeet kunnen achterlaten voor toekomstige generaties.