Vijf vragen naar aanleiding van de bom op Hiroshima

Vandaag, precies 70 jaar na dato, herdenkt Japan de atoombom. Op 6 augustus 1945 wierpen de Amerikanen deze bom op Hiroshima. Drie dagen later volgde een tweede bom op Nagasaki. Er stierven honderdduizenden mensen tijdens deze bombardementen. Over de hele wereld wordt stil gestaan bij deze geschiedenis. Tegelijkertijd worden er een aantal vragen gesteld.

1. Waarom viel de atoombom?

De geschiedenisboeken zijn duidelijk over het afwerpen van de Bom: Amerikanen wilden de oorlog snel beëindigen en wierpen een atoombom om erger te voorkomen. Speelde er misschien meer? Sommige historici nemen aan dat de geallieerden stonden te trappelen om hun nieuwe bom te testen. De bom was mogelijk een middel om te intimideren. Dit middel was gericht tegen de Sovjet-Unie aan de vooravond van de Koude Oorlog. De westerse geallieerden wilden laten zien waartoe ze in staat waren en over welke technologische en wetenschappelijke kennis ze beschikten. Deze bom was immer het resultaat van jaren durend wetenschappelijk onderzoek, maar dreigde bijna niet meer nodig te zijn. De oorlog was bijna voorbij. Duitsland gaf zich over voordat de bom gereed was, er bleef toen maar één slachtoffer over.

2. Was het bombardement schoon?

De bom was het meest vernietigende wapen tot dan toe. Toch was het bombardement op Hiroshima niet het grootste bombardement van de Tweede Wereldoorlog. Veel grote Japanse steden waren al herhaaldelijk gebombardeerd. Bombardementen op Tokio maakten velen honderdduizenden slachtoffers. De verwoesting die werd aangericht door de atoombom van augustus 1945 was dus niet uitzonderlijk.

Toch was dit bombardement niet vergelijkbaar met Tokio. De slachtoffers van Hiroshima stierven een vreselijke dood. Stralingsziekten en gruwelijke verbrandingen kwamen voor. In één klap stierven hele families en raakten overlevenden hun huizen kwijt.

3. Rechtvaardigde het doel het middel?

Voorstanders van het gebruik van de Bom verklaarden dat de atoombommen noodzakelijk waren. Het enige alternatief was een bloederige Amerikaanse invasie van het Japanse vasteland. Er was immers weinig zekerheid over de Japanse wens om de oorlog te beëindigen. Een invasie zou gepaard gaan met jaren van oorlog, hongersnood en miljoenen extra doden. De atoombommen waren, hoewel gruwelijk, een middel om erger te voorkomen.

Was de bom nodig om de oorlog te beëindigen? Sinds het jaar 1943 gingen er in Japan stemmen op om de oorlog snel tot een einde te brengen. Er heerste echter geen eensgezindheid over een Japanse overgave. Mogelijk ligt dit besloten in de Japanse cultuur uit de tijd van de Samoerai. Een ware krijger geeft zich volgens deze cultuur niet over, het sterft liever. Het was pas na de val van de atoombommen dat Japan volledig vernietigd was en zich in lijn met de eigen cultuur mocht overgeven.

4. Is er een schuldige?

De beschuldigende vinger wijst soms naar de Verenigde Staten, de Amerikanen wierpen de bom en straften de Japanners op een ongekend brute wijze. Gewone burgers waren het slachtoffer van een oorlog die buiten hun macht lag. Amerikanen waren afgeweken van hun doel om enkel de oorlogsindustrieën te bombarderen. In dit geval is er sprake van een misdaad tegen de menselijkheid.

Weer anderen wijzen naar Japan, het was toch immers dit land wiens agressie de halve wereld in zijn greep hield? De Tweede Wereldoorlog in Azië oorlog startte met de aanval op Pearl Harbor in 1941. De Verenigde Staten probeerden deze oorlog enkel te winnen. Systematisch bombardeerden Amerikanen de Japanse oorlogsindustrie om de oorlog tot een einde te brengen. Dit was niet zonder bloedvergieten, maar de Amerikanen waren overtuigd van hun recht op zelfverdediging.

5. Wie zijn de slachtoffers?

Eén bom vernietigde een volledige stad, tienduizenden burgers verloren het leven. Volledige families werden het slachtoffer van de vlammen, de straling en radioactiviteit. De Bom zou nog vele jaren een grote invloed hebben op talloze japanners. Nog altijd lijden mensen aan de verwondingen die zijn opgelopen op 6 augustus 1945. Vrouwen die waren blootgesteld aan de buitengewone radioactieve straling baarden misvormde kinderen. Velen stierven naderhand aan kanker en andere gruwelijke ziekten.

In veel gevallen was er weinig medeleven. In jaren van wederopbouw was er voor de overlevenden, of hibakusha, geen ruimte voor verdriet. Er was geen tijd om te rusten en het spreken over de bommen was taboe. Angst voor radioactieve besmetting of misvormde kinderen maakte een groot deel van de Japanse bevolking bang voor de overlevenden. Velen hibakusha hielden stil dat ze aanwezig waren in Hiroshima of Nagasaki, psychologische problemen werden nauwelijks behandeld.

Zeventig jaar later herdacht in Hiroshima

Drie dagen na Hiroshima werd een tweede bom afgeworpen. De bom op Nagasaki overtrof de eerdere bom. Alle vragen die ontstonden na Hiroshima worden na Nagasaki gesteld. De geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog roept veel vragen op, de ene nog ingewikkelder dan de ander. Elke vraag roept nieuwe vragen op, ieder antwoord vergroot de bestaande discussie. Japan herdenkt de val van de atoombommen anders dan de Verenigde Staten. De mening over de slachtoffers en daders van de Tweede Wereldoorlog is staat evenmin vast.

Vandaag, 70 jaar na dato, blijven vragen onbeantwoord . Vandaag wordt er zwijgend stilgestaan bij het lijden, de slachtoffers en de oorlog. Het bestaan van de slachtoffers, dat is iets waar niet aan getwijfeld wordt.