Vrije jongens
Honger naar handel maakte van Nederland een wereldmacht. Maar wie zaten er achter die glorieuze geschiedenis van Hanzehandel, Bergenvaarders en Oost- en West-Indische Compagnie? Waren het stoere helden met een `voc-mentaliteit ? Of waren het vrijbuiters die alle regels aan hun laars lapten?
Cordula Rooijendijk ging op zoek naar succesvolle ondernemers van toen, zoals Hinrick van Hasselt, die alle Hanzegeboden negeerde en zijn stokvissen gewoon in Noorwegen verkocht. Vrije jongens is een meeslepend, inspirerend en soms huiveringwekkend verhaal over mensen van vlees en bloed die maar één motto hadden: als het moet verkoop je ook jezelf.
Fragment uit het boek:
Een meter of tien, zo breed is de kade. Het begint heel zachtjes te regenen, de druppels tikken op de paraplu. Vågen ligt vol schepen: plezierjachtjes, speedboten, zeilscheepjes, rondvaartboten, een driemaster, een modern cruisechip en veerponten die over de fjorden varen. Een dame brengt een dienblad met drankjes aan boord van een luxe jacht dat aan de kade is afgemeerd. Aan dek knikt een kaalgeschoren man met een grote zonnebril op en een keurig bijgehouden sikje met zijn hoofd op de maat van de muziek. Een pluk wier drijft in het water, als een verloren zwarte pruik.
Hier stapte Hinrick, stokvishandelaar bij de Hanze, in 1522 met wankele benen aan wal. Weken had de tocht van de Lage Landen naar Noorwegen geduurd. Op deze kade, waar nu toeristen op terrasjes glazen bier drinken en je bijna over de hoofden van de bezoekers kunt lopen, krioelde het toen ook al van de mensen. Jongens reden handelswaar naar de gaarden, op houten kruiwagens met vaak een net niet rond wiel. Tonnen wijn werden naar de pakhuizen gerold. Dragers droegen pakken Deventer laken en zakken graan, hun rug gebogen onder de zware last. Er bonkten paarden en ezels met volle karren over de kade. De vlaggen van de bedrijven wapperden aan gevelstokken in de wind. Groepjes Bergenvaarders sloegen elkaar op de rug, blij elkaar weer te zien na de winter.
Hinrick was hier niet voor het eerst. Als veertienjarige jongen was hij hier ook al aan wal gestapt. De Ältermänner hadden hem ontvangen en hem toegewezen aan een bedrijf. Schrobben, schrobben en nog eens schrobben, dat had hij het eerste jaar voornamelijk moeten doen: de slaapkamers schoonmaken, de pakhuizen, de gangen, de galerijen en het kantoortje van de eigenaar van het bedrijf. Hij kreeg zijn opdrachten van de gezel, een wat oudere jongen die hier al een paar jaar was en de leerlingen onder zijn hoede had. De gezel leidde ook de drie ontgroeningsrituelen.
Op een avond, ergens tussen Hemelvaart en Pinksteren, had Hinrick ineens een geweldig feestmaal gekregen in de schøtstue, de gemeenschappelijke ruimte. Daarna had hij met de andere jongens die tegelijk met hem in Bergen waren aangekomen naar de haven moeten lopen, hun gezellen achterna. Er liep een luitspeler mee, er werd gezongen en er stonden een heleboel mensen langs de kant, die met hen meeliepen zodra ze waren gepasseerd. Hinrick en de andere jonge leerlingen moesten in een bootje stappen, dat naar een flink schip in Vågen werd geroeid.
Aan boord was het stil. Er lag een lang touw op het dek. Hinrick kreeg het om zich heen geknoopt, werd overboord geduwd en onder het schip door getrokken. Toen hij proestend weer bovenkwam en aan boord wilde klimmen, sloegen ze hem met takkenbossen terug. Toen hij het watertrappelen niet langer volhield en onder water verdween, hesen ze hem met het touw omhoog. En duwden hem weer het water in, trokken hem nog eens onder het schip door, sloegen hem met takkenbossen terug het water in en hesen hem aan dek. Toen nog een keer. Niet zelden bleef een jongen haken achter de kiel en kwam met een gebroken nekwervel weer boven. Maar Hinrick niet. Hinrick mocht nadat hij de drie kielhalingen had overleefd het komende jaar handelswaar versjouwen en hoefde geen schoonmaakwerk meer te doen.
