Waarom hangen we een tas aan de vlaggestok?
Soms in juni, soms in juli, maar altijd ergens halverwege het kalenderjaar zijn de tassen die aan vlaggen hangen niet te tellen in verband met het slagen voor eindexamens. In de stad of op het platteland, je ziet het overal. Waar komt deze gewoonte eigenlijk vandaan?
Een schooltas aan een vlag ophangen is een veelgebruikte gewoonte in Nederland. De vlag wordt zelfs vaak versierd met bijvoorbeeld ballonnen. Aan de vlaggestok hangt ook de schooltas, wat staat voor een voltooide schoolcarrière en het zou ook verwijzen naar kennis en avontuur.
Ontstaan na de Tweede Wereldoorlog
De gewoonte om vlag en tas samen op te hangen is waarschijnlijk ontstaan na de Tweede Wereldoorlog. Cultuurhistoricus Piet de Boer vertelt tegen de Gelderlander dat in de eerste tientallen jaren in de 20e eeuw alleen de scholen een vlag uithingen na de examens. ‘Daarmee werden leerlingen naar school geroepen. Dan kregen ze hun diploma uitgereikt en moesten ze een werkstuk presenteren, bijvoorbeeld op de vakschool voor meisjes.’
Daarna kwam de vlag met tas in omgang, waar Rotterdam vroeg bij was. Het Rotterdamsch Parool schreef in juli 1958 over de ‘weken van examen-vreugd en examen-leed’. ‘Vaak wil men uiting aan de vreugde-gevoelens geven en men doet dat dan op een wijze, die buurtbewoners tot een glimlach brengt. Aan de Straatweg zag Rotterdammer gisteren zo’n vreugdevolle examenuiting. Aan een huis daar was de vlag uitgestoken ter ere van een geslaagde zoon. Aan het einde van de vlaggestok hing als teken van grote opluchting een… schooltas.’
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Nog niet volledig ingeburgerd in jaren zestig
Het lijkt erop dat de praktijk zo’n zeven jaar later (1965) nog niet volledig ingeburgerd was. In Het Parool staat: ‘De ouders van de zeventienjarige hoofdstedeling Fons Hertog waren gisteren zo blij dat hun zoon zijn diploma HBS A had gehaald aan de Tweede Openbare Handelsschool in Amsterdam, dat zij uit hun woning, Amstelkade 186, de vlag uitstaken, versierd met de schooltas, die Fons nu kan opbergen.’ Dit nieuws haalde ook de Leeuwarder Courant. De manier waarop het is verwoord in beide kranten, lijkt aan te geven dat de gewoonte van vlag en tas aan de vlaggestok hangen op dat moment nog niet ‘normaal’ was.
Dagboek van Sjefke
Dit lijkt bevestigd te worden door een ingezonden brief in de Nieuwe Limburger die verscheen op 23 juni 1964, waarin een verontwaardigde lezer van de krant een brief naar Sjefke (van het Dagboek van Sjefke) stuurt. Hij uit zijn verontwaardiging over het feit dat middelbare scholieren hun tas aan de (punt van) de vlag hebben opgehangen en over de eerdere reactie die Sjefke (geschreven door journalist Mathieu Berden) op deze actie gaf. ‘Dit is niet een originele doch een hoogst onhebbelijke en onbeschaafde manier om van een geslaagd eindexamen gewag te maken,’ aldus de brievenschrijver. Sjefke zal dit een week eerder, op 19 juni 1964, dus een ‘originele’ actie hebben genoemd, wat suggereert dat vlag en tas uithangen op dat moment nog geen wijdverbreide gewoonte was. Ook staat in 1968 in het Nieuwsblad van het Noorden dat een vlag uithangen niet voldoende is om de vreugde uit te drukken als je ‘dóór’ bent. ‘De tas kan er ook nog wel bij. Dit symbooltje van met vrucht doorlopen schooljaren trof de fotograaf aan in de Snelliusstraat.’
Kink in de kabel
Niet overal gaat het uithangen van de vlag en tas even soepel. In de Nieuwe Limburger uit 10 juni 1968 staat een klein berichtje over een geslaagde, die de vlag en schooltas aan de vlaggemast wilde hangen en dat wilde doen met behulp van een ladder. Helaas viel hij van de ladder en eindigde in bed met een lichte hersenschudding. Een vlag en tas ophangen aan de vlaggemast is niet voor de zwakkeren onder ons.
Proteststemmen
Niet iedereen vond de combinatie van de vlag en een schooltas even succesvol. Naast de brievenschrijver naar Sjefke in de jaren zestig, gingen er in de jaren zeventig stemmen op om deze gewoonte niet gewoon te laten worden. Mensen vonden dat de koninklijke vlag niet mocht worden aangewend voor diplomavreugde. De jaren zeventig was echter een vrijgevochten periode, aldus de Gelderlander, en dus mocht de schooltas aan de vlaggestok blijven hangen. In 1977 is het de normaalste zaak van de wereld, dat tassen aan vlaggen zijn bevestigd en uithangen als iemand is geslaagd. In de Leeuwarder Courant staat geschreven: Nu let ik er op en in deze tijd van het jaar zie ik overal in het dorp en de dorpen er omheen vlaggen en tassen. Er zijn er heel wat geslaagd dit jaar, hoor.’
Tot op de dag van vandaag
Deze gewoonte bleef: tot op de dag van vandaag worden vlaggen mét schooltassen uitgehangen. De vlag die in 1958 nog opviel in het Rotterdamse straatbeeld, is dus een blijvertje geworden.
