Fazanteneiland 1659 Verdrag van de Pyreneeën

Waarom wisselt Fazanteneiland elk half jaar van eigenaar?

Op 1 augustus 2018 heeft er ongemerkt een kleine verschuiving van de grenzen in Europa plaatsgevonden. Die dag droeg Spanje namelijk het Fazanteneiland aan Frankrijk over. Dit onbewoonde eilandje heeft een oppervlakte van 6.820 m², wat ongeveer overeenkomt met een voetbalveld. Opmerkelijk genoeg wordt deze overdracht over een half jaar teruggedraaid. Sinds de zeventiende eeuw delen Franrijk en Spanje namelijk de soevereiniteit over dit stukje grond. Hierdoor wisselt het eiland al meer dan 350 jaar elke zes maanden van eigenaar. Maar hoe is deze vreemde constructie tot stand gekomen?

Spaanse hegemonie

Het grootse deel van de zestiende eeuw gold Spanje als de voornaamste Europese grootmacht. De mijnen in Latijns-Amerika voorzagen haar schatkist van een constante stroom zilver. Door veroveringen en strategische huwelijken, vielen de Lage Landen en grote delen van Italië in Spaanse handen. De annexatie van Portugal in 1580 bracht de koloniale imperia van beide Iberische naties onder één bewind. Daarbovenop werd Spanje geregeerd door het Habsburgse huis, waarvan een andere tak als keizer over het Heilige Roomse Rijk heerste. Spanjes positie leek onaantastbaar.

Overbelast wereldrijk

Aan het einde van de zestiende eeuw kwam hier langzaamaan verandering in. Toen bleek dat enorme omvang van het Spaanse imperium ook een belangrijk nadeel had. Spanje moest zich namelijk op veel verschillende fronten tegelijk verdedigen. Sinds 1568 was Spanje in oorlog met de Nederlandse opstandelingen. Hierbij brachten de Nederlandse Kaapvaarders de Spaanse handel ernstige schade toe. Tegelijkertijd moest Spanje ook haar bezittingen in de Middellandse Zee tegen de oprukkende Ottomanen verdedigen. Hoewel ze hierbij enig succes boekte, kostten deze campagnes handenvol geld. Daarbovenop raakte Spanje ook nog verstrikt in de Dertigjarige Oorlog. Tussen 1618 en 1648 probeerde het Spaanse koningshuis het keizerlijk gezag van haar Habsburgse verwanten in Duitsland te herstellen.

Spanje versus Frankrijk

Deze steun plaatste Spanje lijnrecht tegenover Frankrijk. In Parijs zat men namelijk helemaal niet te wachten op een sterke Spaanse bondgenoot aan haar oostgrens. Het herstel van het keizerlijke gezag zou Frankrijk namelijk aan drie kanten met Spaanse gebieden omringen. Vandaar dat de Fransen zich in 1635 aan de kant van Spanjes tegenstanders in het conflict mengden. Deze Franse interventie gaf uiteindelijk de doorslag. Bij de vrede van Westfalen in 1648 was de Habsburgse keizerlijke macht voorgoed gebroken.

De strijd tussen Spanje en Frankrijk was echter allerminst voorbij. Nog tot 1659 zouden beide landen bijna continu met elkaar in oorlog verkeren. Het Spaanse Rijk kon de kosten hiervoor steeds moeilijker dragen. Ze was gedwongen zware belastingen te heffen. Hierdoor braken er opstanden in Catalonië en haar Italiaanse gebieden uit, evenals in Portugal, dat zich in 1640 wist af te scheiden. Het overbelaste Spaanse imperium kraakte in al haar voegen. In 1659 begon het daarom vredesonderhandelingen met Frankrijk.

Vrede van de Pyreneeën

De onderhandelaars kozen het Fazanteneiland als locatie voor de vredesbespreking. Dit eilandje lag midden in de rivier de Bidasoa. De laatste tien kilometer van deze rivier vormt de grens tussen Frankrijk en Spanje. Hierdoor was het eilandje relatief ‘neutraal’ terrein. Vanaf beide oevers werden houten bruggen aangelegd en drie maanden lang vergaderden Franse en Spaanse onderhandelaars er over de vredesvoorwaarden.

Fazanteneiland 1660

Op 7 november 1659 tekenden beide partijen uiteindelijk de Vrede van de Pyreneeën op Fazanteneiland. Spanje moest delen van Catalonië en de Lage Landen aan Frankrijk afstaan. Hoewel de gebiedsverliezen relatief klein waren, toonden deze nadelige vredesvoorwaarden dat de Spaanse suprematie in Europa voorbij was. Om de vrede te bezegelen, zou de Franse koning Lodewijk XIV met een Spaanse prinses trouwen.

Fazanteneiland als koninklijke huwelijkslocatie

Het verdrag bepaalde ook de toekomst van Fazanteneiland. Om uitsluitsel te geven over de status van het gebied, spraken beide naties af om de soevereiniteit te delen. Elk jaar zou het van 1 februari tot 31 juli onder Spaans bewind vallen en van 1 augustus tot 31 januari onder Frans bewind. Sinds 1659 is het Fazanteneiland zo elk jaar twee keer van eigenaar gewisseld.

Hoewel het eiland onbewoond was, speelde het nog enkele malen een belangrijke rol in de Frans-Spaanse betrekkingen. In 1660 ontmoette Lodewijk zijn bruid voor het eerst op het Fazanteneiland. Met veel ceremonieel werd ze er door haar familie aan haar toekomstige echtgenoot overgedragen. Dergelijke taferelen herhaalden zich in de zeventiende en achttiende eeuw nog enkele malen. Bij huwelijken tussen het Franse en Spaanse koningshuis, vond de ceremoniële uitwisseling op het Fazanteneiland plaats.

Vergeten monument

Vandaag de dag komen dergelijke taferelen er niet meer voor. Fazanteneiland is nog steeds onbewoond en de toegang ernaar is verboden. Eigenlijk wordt er niet veel naar omgekeken. De plaatselijke politie voert af en toe controles uit om te zien of er geen illegale kampeerders staan. Eén keer per jaar wordt er een onderhoudsploeg gestuurd om het gras te maaien en de planten te snoeien. Verder staat er nog een monument dat herinnert aan de Vrede van de Pyreneeën. Maar erg druk bezocht wordt dat waarschijnlijk niet.