Weersvoorspelling in de Renaissance

Al eeuwen lang proberen mensen het weer zo goed mogelijk te voorspellen. Tijdens de Renaissance ontwikkelde de meteorologie zich snel. Er werd meer dan de eeuwen daarvoor op een wetenschappelijke manier naar het weer gekeken.

Voor de Renaissance, die rond de 14e eeuw begon in Italië, bestond er eigenlijk geen meteorologie. Tot laat in de middeleeuwen was Aristoteles’ Meteorologica de belangrijkste invloed op het voorspellen van weer. In het boek bestudeerde Aristoteles het weer zoals hij dat zag en concludeerde dat het weer was opgebouwd uit vier delen: warmte, kou, droogte en vochtigheid. Door zijn waarnemingen deed Aristoteles een aantal uitspraken over weersverschijnselen en hoe deze ontstonden. Sommige daarvan, zoals zijn aanname dat water verdampt door stralen van de zon, waren correct, maar een groter deel was onjuist. Desalniettemin was het boek tot in de middeleeuwen de meest gebruikte bron voor het verklaren en voorspellen van het weer.

Arabieren en de almanak

Tot laat in de middeleeuwen werd er weinig nagedacht over meteorologie. Dat kwam mede door de astrometeorologie die uit de Arabische wereld was overgekomen. Al sinds de Kruistochten was de almanak, een jaarlijks uitgegeven boekje met informatie over bijvoorbeeld het weer en de landbouw,  in Europa bekend. In deze oorspronkelijk Arabische boekjes werd het weer over een langere periode voorspeld aan de hand van astrologie, de stand van de sterren en planeten. De weersvoorspelling in de almanak bleef nog tot de 18e eeuw populair, ook al waren in die periode veel betrouwbaardere methoden ontwikkeld.

Ontdekkingsreizen

De vroege Renaissance kenmerkte zich vooral door een hernieuwde interesse in de klassieke teksten van de Grieken en Romeinen, die na de val van Constantinopel in 1453 terug naar Europa werden gebracht. Ontdekkingen kwamen vooral tot stand door nieuwe informatie en ervaringen die op de ontdekkingsreizen van de 15e en 16e eeuw verzameld waren. Tijdens die lange reizen, waarbij men te maken kreeg met onbekende verschijnselen als orkanen, bleek dat de kennis uit het werk van Aristoteles en de Arabische almanakken onbetrouwbaar waren. Er moesten nieuwe methodes worden bedacht om het weer beter te kunnen analyseren.

De ontwikkeling van meetinstrumenten

Het eerste bekende meetinstrument werd beschreven door de Duitser Nicholas Cusa. Rond 1450 schreef hij over een hygrometer, een apparaat dat de luchtvochtigheid kon meten. Galileo Galilei ontwierp eind 16e eeuw een thermometer waarin door middel van een glazen cilinder gevuld met koolwaterstof en glasbelletjes de temperatuur kon worden afgelezen. In 1643 werd door Evangelista Torricelli de barometer geïntroduceerd. De instrumenten maakten het mogelijk weergegevens bij te houden en aan de hand van die statistieken redelijk nauwkeurige voorspellingen te doen. Van de 17e tot 19e eeuw werden de meteorologische instrumenten verbeterd en steeds nauwkeuriger. Veel van de uitvindingen uit de late Renaissance worden ook nu nog gebruikt binnen de meteorologie.