Wit-Rusland onder Loekasjenko

Wit-Rusland wordt sinds 1994 geregeerd door Alexandr Loekasjenko. Onder zijn bewind heeft Wit-Rusland de bijnaam 'laatste dictatuur van Europa' gekregen. Loekasjenko houdt de macht stevig in handen, regelmatig worden protesten de kop in gedrukt en rondom verkiezingen in Wit-Rusland zijn de berichten over fraude en corruptie eerder regel dan uitzondering. 

Na meer dan 70 jaar onderdeel uitgemaakt te hebben van Rusland en de Sovjet-Unie begon Wit-Rusland begin jaren ’90 aan de weg naar onafhankelijkheid. In 1994 werden de eerste democratische verkiezingen georganiseerd, die werden gewonnen door Aleksandr Loekasjenko (1954-heden).

Corruptie

Hoewel hij zich in zijn verkiezingsprogramma profileerde als de kandidaat die streed tegen corruptie, werd Loekasjenko al snel ook zelf beschuldigd van machtsmisbruik. Zo ontstond in 1996 commotie toen hij door ruim 70 leden van het Wit-Russische parlement werd beschuldigd van het overtreden van de grondwet. President Loekasjenko besloot daarop een referendum te organiseren voor een nieuwe grondwet waarmee hij meer macht kreeg. Het voorstel werd met 70 procent van de stemmen aangenomen, maar de Verenigde Staten en de Europese Unie weigerden de uitslag te accepteren wegens fraude met de resultaten.

Legale dictator

Sinds het referendum van 1996 is het bewind van Loekasjenko te kenmerken als een legaal dictatorschap. Zo liet hij met zijn nieuwe bevoegdheden het parlement ‘reorganiseren’, waardoor de leden van de oppositie voortaan geen rol van betekenis meer speelden. Twee jaar later kwam Loekasjenko voor het eerst in conflict met de buitenwereld. In 1998 beschuldigde hij een aantal buitenlandse diplomaten van een samenzwering tegen zijn bewind en liet hij ze uit het Drazdy complex in Minsk zetten. Dit ‘Drazdy’ conflict verslechterde de internationale relaties van Wit-Rusland en resulteerde in een reisverbod van Loekasjenko naar de Europese Unie en de Verenigde Staten.

Verkiezingsfraude

In 2001 werd Loekasjenko met 75 procent van de stemmen herkozen voor een tweede termijn. Dit gebeurde met verkiezingen die volgens waarnemers “niet voldeden aan de internationale standaarden”. Volgens de Wit-Russische grondwet had iedere president een maximum van twee termijnen, maar met een referendum voor een grondwetswijziging in 2004 liet Loekasjenko vastleggen dat hij onbeperkt mocht blijven zitten. Twee jaar later werd hij opnieuw herkozen, ditmaal met 86 procent van de stemmen. Opmerkelijk genoeg zou Loekasjenko later toegeven dat er met dit resultaat inderdaad gesjoemeld was. Volgens de Wit-Russische president had hij in werkelijkheid namelijk ruim 93 procent van de stemmen gekregen, maar was besloten dit percentage te verlagen om zo “een meer Europese verkiezingsuitslag” te krijgen. Tot zijn grote teleurstelling wisten ook deze aangepaste cijfers de Westerse leiders er echter niet van te overtuigen dat er geen sprake was van fraude.

In aanloop naar verkiezingen in 2020 werd er op grote schaal tegen Loekasjenko gedemonstreerd. Waar protesten zich eerder vooral in de steden afspeelden, werd nu ook in de provincies gedemonstreerd tegen het beleid van Loekasjenko. De verkiezingen in Wit-Rusland op 9 augustus 2020 beloofden daarom spannend te worden. voor het eerst zou Loekasjenko het écht moeilijk kunnen hebben met het verbloemen van een ongunstige verkiezingsuitslag. Op de dag zelf bleef daar echter weinig van over. Volgens de regering won Loekasjenko zo'n 80% van de stemmen, maar tegelijk waren veiligheidstroepen op grote schaal aanwezig rondom de hoofdstad en bij stembureau's.Loekasjenko had het internet plat laten leggen, diverse campagnemedewerkers van de oppositie op laten pakken en waren er berichten van grootschalige verkiezingsfraude. De nacht na de verkiezingen waren er overal in het land demonstraties tegen de regering die met geweld werden neergeslagen.

Sancties

In de aanloop naar de verkiezingen van 2010 gaf Loekasjenko de oppositie meer ruimte om in debat te gaan en campagne te voeren. Desalniettemin werden er op de dag van de verkiezingen honderden leden van de oppositie gearresteerd, waaronder ook zeven presidentskandidaten. De laatste paar jaar heeft de Europese Unie daarom besloten harder op te treden tegen het regime. Zo bestaat er inmiddels een zwarte lijst van ruim 200 van corruptie verdachte Wit-Russische functionarissen die de EU niet meer in mogen. Inmiddels heeft Loekasjenko het ook met bondtgenoot Rusland aan de stok. De Russische president Poetin deed een voorstel voor verregaande vervlechting van de Russische economie met die van Wit-Rusland, dat door Loekasjenko werd afgeslagen. Sindsdien is de relatie tussen de landen ernstig bekoeld. In de aanloop naar de verkiezingen van 2020 liet Loekasjenko zelfs in Wit-Rusland wonende Russen oppakken en uitzetten naar Rusland op beschuldiging van ondermijning van de Wit-Russische regering. 

Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder op IsGeschiedenis verscheen, en is aangepast om het beter te laten aansluiten op het nieuws.