Yezidi - het volk en haar godsdienst

De yezidische minderheid in Irak wordt door IS vervolgd. Sommigen spreken van etnische zuivering, anderen van genocide. Tienduizenden Yezidi’s zijn hun nederzettingen in Noord-Irak ontvlucht richting de bergen van Sinjang. Daar schuilen ze nu, verstoken van water en voedsel en omsingeld door IS-strijders. Wie zijn deze yezidi, die door de IS ‘duivelaanbidders’ worden genoemd?

Mysterieuze godsdienst

Het yezidisme is één van de oudste religies ter wereld, haar vroege wortels liggen zo’n 2000 jaar vóór het ontstaan van het christendom. De belangrijkste regels, wetten en geloofsbelijdenissen zijn niet – zoals in het christendom – opgetekend in een boek, maar worden mondeling doorgegeven. De taal waarin deze overleveringen worden doorgegeven en waarin wordt gebeden, is het Koerdisch. In de loop der tijd heeft het yezidisme elementen overgenomen uit verschillende andere godsdiensten, zoals het oud-Perzische zoroastrisme, maar ook het christendom en de islam. Het yezidische geloof is voor de buitenstaander moeilijk te doorgronden, omdat de yezidi zelf weinig prijsgeven over hun geloofsuiting. Voor buitenstaanders is het ook niet mogelijk yezidi te worden, de godsdienst is endogaam. Dit betekent dat iemand alleen door geboorte tot de gelovigen gerekend kan worden. Als iemand de geloofsgemeenschap wil verlaten, leidt dit vaak tot (doods)bedreigingen.

Duivelaanbidders

Het aantal yehidi wereldwijd wordt geschat tussen een half en twee miljoen. Het grootste gedeelte woont in Noord-Irak, waar de IS de macht heeft overgenomen. De aantijging van onder andere IS dat yezidi duivelaanbidders zouden zijn, vindt zijn oorsprong in de aartsengel, Taus Malek, de Pauw-engel die door yezidi wordt aanbeden. Yezidi’s geloven in één opperwezen, Yezdan, deze god is te verheven om rechtstreeks te aanbidden. De zeven aartsengelen die door Yezdan zijn aangesteld om de wereld te besturen, mogen wel aanbeden worden. De voornaamste van deze zeven is Taus Malak of Melek Tawus, de Pauw-engel. Nadat het opperwezen Yezdan de aarde en Adam en Eva had geschapen, vroeg hij de engelen voor Adam te knielen. Dat weigerde Melek Tawus. Daarmee verloor hij volgens de moslims de genade van god, en werd hij een gevallen engel, een duivel. Volgens de yezidi was het verzoek van Yezdan juist een test, waar Melek Tawus als enige voor slaagde. Hierdoor werd hij de voornaamste der aartsengelen, de hoofdgezant van het opperwezen Yezdan.

Gewoonten & overtuigingen

Yezidi beschouwen zichzelf als het eerste volk, geschapen vóór alle andere volken. Veel van hun rituelen draaien om de natuurelementen. Er wordt vijfmaal daags gebeden; vier maal richting de zon en één maal, tijdens het middaggebed, richting Lalish, de heilige plaats (zie verderop in dit artikel). Yezidi geloven niet in een kwade macht en ook niet in een hemel of hel. Van het christendom hebben de yezidi het sacrament van de doop overgenomen. Van de hindoes hebben ze het idee van wedergeboorte of reïncarnatie overgenomen: de geest gaat door naar een nieuw lichaam en bereikt een nieuwe staat door de dood heen. Daarnaast is de yezidische gemeenschap ingedeeld in veel verschillende kasten, waarvan de eenvoudigste indeling die tussen geestelijke- en lekenkasten is.

Merkwaardige tradities

Het yezidisme kent ook een aantal eigenaardige tradities zoals een verbod op het dragen van blauwe kleding en het eten van bladgroenten. Tevens is het de gewoonte dat de man de vrouw van zijn dromen ‘kidnapt’ en dan wacht op toestemming van de familie.

Heilige Boeken

Hoewel het yezidische geloof gebaseerd is op een orale traditie, hebben de yezidi verschillende heilige boeken, waarvan er twee in de ‘buitenwereld’ bekend zijn: de Kitabe Cilve (Het boek van inspiratie) en de Meshef Resh (Het zwarte boek). Naast hun eigen heilige boeken lezen de yezidi bijvoorbeeld ook de Bijbel en de Koran.

Heilige plaatsen & Sjeik Adi

De yezidi kennen verschillende heilige plaatsen en heilige bronnen. De voornaamste heilige plek is het stadje Lalish in het noorden van Irak. In Lalish bevindt zich het graf van Sjeik Adi ibn Musafir. Deze sjeik leefde in de twaalfde eeuw en was volgens de yezidi een incarnatie van Melek Tawus. Hij heeft een grote rol gespeeld in het definiëren en overdragen van de religie. Het stadje vormt het centrum van een zesdaagse pelgrimage in oktober. Tijdens deze bedevaart wordt het Cejna Cumaye, het Feest van de Vergadering, gevierd.

Vervolgingen

Zelf beweren de yezidi dat ze inmiddels 72 genocides hebben overleefd. Of dit getal klopt, is moeilijk te achterhalen. Feit is wel dat de yezidi al verschillende vervolgingen door met name moslimgroeperingen hebben moeten doorstaan. Eén van de grootste vervolgingen waarvan de yezidi het slachtoffer waren, vond plaats ten tijde van het Ottomaanse Rijk aan het einde van de 18e en het begin van de 19e eeuw. Fanatieke Moslim Koerden en Ottomaanse Turken dwongen de yezidi tot bekering tot de islam, weigerden ze, dan werden ze gedood. In Noord- Irak, rond de bergen van Sinjang vindt nu iets soortgelijks plaats. De vervolgde yezidi krijgen de keus: zich bekeren tot de islam of onthoofding. De westerse wereld reageert geschokt op deze barbaarse praktijken. Er wordt gepraat over militair ingrijpen, er zijn wapenleveranties aan de Koerden die strijden tegen IS en er vinden voedseldroppingen plaats. Gevreesd wordt echter dat het voorlopig nog niet gedaan is met de vervolgingen van de – al zo lang in nauw gedreven – yezidi’s.