Een cold case van 425 jaar

Dit artikel is verouderd. Een nieuw artikel over dit onderwerp is HIER te lezen.

Een 'cold case' pur sang. De Rotterdamse advocaat Frank van Ardenne gaat meewerken aan de reconstructie van de moord op Willem van Oranje. In 1584 werd de Vader des Vaderlands door Balthasar Gerards vermoord in het Prinsenhof in Delft. Van Ardenne gaat het beschikbare forensische bewijs juridisch controleren.

Willem van Oranje: Vader des Vaderlands

Willem van Oranje, Graaf van Nassau, Prins van Oranje, leefde van 1544 tot 1584. Hij werd geboren op de Dillenburg in Duitsland als oudste zoon van Willem de Rijke. Van zijn neef René van Chalon, erfde hij al diens bezittingen, waaronder het prinsdom Orange in Frankrijk. Hij kreeg de erfenis echter alleen als zijn opvoeding aan het keizerlijk hof van Karel V voortgezet zou worden, in plaats van bij zijn (protestantse) ouders. Willem werd dus Katholiek. Karel V was zeer gesteld op de jonge prins. Hij nam hem op in de orde van het Gulden Vlies en verleende hem belangrijke functies. Door zijn erfenis én de bevoorrechting door de keizer was Willem één van de rijkste en machtigste edelen in de Nederlanden.

Grimmige strijd tegen protestanten

In 1555 deed Karel V troonsafstand ten gunste van zijn zoon Filips II. Deze voerde een heel andere politiek dan zijn vader. Hij regeerde centralistisch vanuit Spanje, en voerde een veel grimmiger strijd tegen de protestanten. Hierdoor ontstond er afstand tussen Oranje en Filips. Willem wilde een veel mildere behandeling van protestanten en was, evenals vele andere edelen, afkering van de centralistische politiek van Filips, die ten koste dreigde te gaan van allerlei adellijke privileges. De zaak escaleerde door de Beeldenstorm in 1566 en de daaropvolgende komst van een Spaans leger onder leiding van de Hertog van Alva.

Leider van de opstand

Willem vluchtte naar Dillenburg en nam met zijn broers de leiding over de Nederlandse Opstand. Met wisselend succes. De Noordelijke Nederlanden wisten zichzelf aan de Spanjaarden te ontworstelen, de Zuidelijke niet. Om de opstand beter te kunnen leiden nam Willem zijn intrek in het Sint-Agathaklooster in Delft. (Het Prinsenhof) In 1580 verklaarde Filips II Oranje vogelvrij. Zijn bezittingen werden verbeurd verklaard en iedere inwoner in het rijk werd opgeroepen om de prins te verwonden of te doden., en Filips loofde daartoe een grote beloning uit. De verklaring én de prijs kwamen ter ore van Balthasar Gerards.

Moord met zelfbetaalde pistolen

Gerards, geboren omstreeks 1557, was een fel katholiek. Van 1582 tot 1584 probeerde hij op diverse manieren bij Willem in de buurt te komen, maar zonder succes. In mei 1584 bereikte Gerards Delft en vroeg een audiëntie aan bij de prins. Willem nam hem in dienst als koerier en zond hem met een opdracht naar Frankrijk. Op de terugweg kocht hij van zijn reisgeld twee pistolen van Franse soldaten. Op 10 juli meldde hij zich weer bij het Prinsenhof. De prins was aan het eten en vroeg Gerards te wachten. Die tijd nam Balthasar te baat om zijn pistolen op te halen. Toen rond half twee Willem van Oranje de eetzaal verliet, schoot Gerards hem op de trap van dichtbij neer. Daarna vluchtte hij, maar werd even later gepakt. Ondanks een uitgebreide schriftelijke verklaring over zijn redenen werd hij onder foltering verhoord, zonder veel los te laten.

Gruwelijke foltering en openbare terechtstelling

Balthasar werd op 13 juli berecht en veroordeeld. In het openbaar werd op het marktplein van Delft zijn rechterhand met een gloeiende tang afgeknepen. Daarna werd hij gevierendeeld, werd het hart uit zijn borst gesneden en werd zijn hoofd afgehakt. De vier delen van zijn lichaam werden op verschillende stadspoorten tentoongesteld en zijn hoofd op een staak gespietst. De hele moord lijkt behoorlijk goed gedocumenteerd, maar toch zijn er veel vragen. Zo zitten de kogelgaten, die nog steeds te zien zijn in het Prinsenhof, eigenlijk veel te laag. Delftech doet al geruime tijd onderzoek naar de exacte toedracht. Graag zouden zij daarvoor ook toegang tot het graf van Willem van Oranje willen hebben, maar dat verzoek is tot dusver altijd geweigerd.