Het bereden ere-escorte van de Koninklijke Marechaussee

De vuurbak lijkt de paarden niet veel te doen. De harde muziek en de slingerende windvaan zijn na twee keer langslopen ook niet heel eng meer. Maar wanneer een machine witte rook tevoorschijn spuit wijken de dieren toch even uit. Een paard bokt. De strakke formatie wordt even verbroken, maar even later heeft de ruiter het dier toch weer goed onder controle. Het is duidelijk: de oefeningen voor Prinsjesdag op het Haagse Lange Voorhout door het bereden ere-escorte van de Koninklijke Marechaussee, zijn er niet voor niets. Een blik op een ceremonie met diepe wortels in het verleden.

Hoewel een bereden escorte al heel lang deel uit maakt van de stoet op Prinsjesdag, is het bereden ere-escorte van de Koninklijke Marechaussee betrekkelijk nieuw. “Dit jaar viert het escorte haar tien-jarig bestaan.”, vertelt kapitein Bart Maandag. “Tot de tweede Wereldoorlog had de Marechaussee een bereden afdeling. Maar na de oorlog verdwenen de paarden snel uit het leger. “Tot 2002 liepen we te voet mee op Prinsjesdag.” Het nieuwe bereden escorte werd opgericht vanwege het huwelijk van prins Willem Alexander en Máxima. Maandag: “In de huwelijksstoet reden we mee met dertien ruiters.” Later dat jaar werd de Marechaussee verzocht om ook op Prinsjesdag mee te rijden. Vanaf dat moment werd het een nieuwe traditie.

Ceremonieel

Het ere-escorte is volledig ceremonieel en heeft met beveiliging niets meer van doen. “Als er wat gebeurt grijpt de politie langs de kant van de weg in, en rijden wij door”, aldus Maandag. Dat was in het verleden anders. Het ere-escorte van nu verwijst naar vroeger, toen koningen, machthebbers en generaals geflankeerd werden door een escorte, dat niet alleen hun veiligheid moest garanderen, maar ook symbool stond voor de macht en waardigheid van de hoogwaardigheidsbekleder, en niet te vergeten, allerlei praktische taken verrichte, zoals verkenning, boodschappen versturen, de weg vrijmaken, en allerlei andere hand- en spandiensten.

Romeinen en Grieken

Paarden zijn al eeuwenlang militaire statussymbolen. De hoeveelheid paarden en strijdwagens was een belangrijke graadmeter voor de macht en kracht van een koning of een rijk. In de Griekse en Romeinse periode was het vooral de zware infanterie die militair de dienst uitmaakte, maar vanaf de vroege middeleeuwen werd de ruiterij weer het meest gewaardeerde legeronderdeel. Ridders waren dan ook in eerste instantie niets meer of minder dan krijgslieden die het zich konden veroorloven om een paard te hebben. Pas later groeide dat uit tot een adellijke klasse. Hoewel de (praktische) militaire betekenis van het paard fluctueerde door de eeuwen heen, is het als symbool van macht altijd een factor van betekenis gebleven.

Standaard en vleugeladjudanten

Het ere-escorte van de Marechaussee is zorgvuldig opgebouwd uit 34 ruiters. Wachtmeester Marjon Zwart: “Eerst komt de commandant (luitenant-generaal van Putten, tevens Gouverneur van de Residentie en daarmee eindverantwoordelijk voor de organisatie van het militair ceremonieel op Prinsjesdag), geflankeerd door twee vleugeladjudanten. Dan komt de bereden standaard (vaandel) dat bestaat uit zes ruiters. Daarachter komt de pelotonscommandant en het peloton van 24 ruiters. Ook die vleugeladjudanten en de standaard verwijzen naar vroeger.

Veroveren van de vlag

Toen er nog geen radioverbinding was werd er op het slagveld gecommuniceerd door middel van signalen, bijvoorbeeld van trompet en (in mindere mate) trommels, maar vooral ook door ruiters en soldaten te voet, die als boodschapper functioneerden. Vleugeladjudanten golden als de rechterhand van de bevelhebber, en onderhielden vaak ook letterlijk het contact tussen de bevelhebber en de commandanten van de linker- en rechtervleugel van het leger. De vaandels dienden om te zien waar bevelhebbers en legereenheden op het slagveld waren. Daarbij dienden ze ook als belangrijk symbool van de eer van de eenheid. Een gewoonte die we al bij de Romeinen vinden. Hun vaandels, bijvoorbeeld de legioensadelaar, werden als heilig beschouwd. Wanneer de adelaar verloren ging, was dit een grote schande voor het legioen. Het legioen verdween van de lijsten en werd nooit meer onder die naam geformeerd. Het 'veroveren van de vlag', bij het spel Stratego herinnert nog aan het grote belang van het vaandel.