Van vrijheid naar onderdrukking in Cuba

Morgen spreekt Mariela Castro, de dochter van de Cubaanse leider Raul Castro, op uitnodiging van de Universiteit van Amsterdam over de mensenrechtensituatie in Cuba. Haar bezoek is uiterst controversieel, omdat ze in haar eigen land de discussie over de rechten van onder andere homoseksuelen juist uit de weg gaat. De onafhankelijke staat Cuba begon de 20ste eeuw als een democratie, maar werd al snel het slachtoffer van enkele staatsgrepen en dictaturen.

Na een jarenlange strijd tegen de Spaanse kolonisten en door een interventie van het Amerikaanse leger in 1898 werd Cuba aan het begin van de twintigste eeuw onafhankelijk. In 1901 kreeg het land haar eerste grondwet, gebaseerd op de liberale Amerikaanse grondwet van 1789. Een jaar later organiseerden de Cubanen voor het eerst democratische verkiezingen en werd Tomás Estrada Palma de eerste president van Cuba tot 1906.

Modernisering In 1925 won Gerardo Machado de verkiezingen en werd de vijfde president van het land. Hij probeerde Cuba te moderniseren en startte grote overheidsprojecten, waaronder de aanleg van de Central Highway. De projecten leverden veel werkgelegenheid op voor de Cubaanse bevolking en Machado werd eenvoudig gekozen voor een tweede termijn. Toen hij echter na afloop van zijn constitutionele termijn probeerde de macht te behouden, braken er onlusten uit.

Staatsgrepen

In 1933 kwam de Cubaanse bevolking massaal in opstand en werd Machado verjaagd. Een tijdelijke regering nam de macht over en wees Dr. Ramón Grau aan als leider. Onder Grau  kwam er een achturige werkdag, werd er een minimumloon vastgesteld en kregen de vrouwen voortaan stemrecht. Aan het progressieve bestuur van Grau kwam echter al weer snel een einde toen legersergeant Fulgencio Batista in 1934 een staatsgreep pleegde.

Batista

Ondanks het feit dat Batista een einde maakte aan het bestuur van Grau zette hij zijn progressieve beleid door. In 1940 voerde Batista een nieuwe grondwet in, waarbij vastgesteld werd dat alle Cubanen gelijk waren voor de wet en dat discriminatie op grond van ras, klasse, politieke overtuiging of religieuze beginselen verboden was. Onder zijn heerschappij kende de economie van Cuba een grote bloeiperiode, maar ook de corruptie en de onderdrukking nam geleidelijk aan steeds meer toe. De onrust onder de bevolking werd wederom steeds groter.

Het Cuba van Castro

Op 1 januari 1959 zag dictator Batista zich vanwege een revolutie genoodzaakt Cuba te ontvluchtten. De revolutionairen, onder leiding van Fidel Castro, namen de macht in de hoofdstad Havana over. Castro liet al zijn politieke tegenstanders arresteren en vormde Cuba om tot een communistische staat. Het land werd een eenpartijstaat en alle kranten en televisiezenders kwamen onder staatscontrole.

Communistische staat

Ondanks het communistische ideaal van sociale gelijkheid betekende de revolutie van Castro een forse achteruitgang van de sociale rechten van de Cubanen. De grondwet van 1940 werd afgeschaft en er werden werkkampen opgericht voor dissidenten. Vanaf de jaren ’60 werden daar ook homoseksuelen opgesloten en onderworpen aan een ‘heropvoeding’. In 1971 werd werkeloosheid strafbaar gesteld. Mensen zonder een baan kregen de keuze tussen opsluiting in een gevangenis of vechten voor het communisme in Afrika.

Sociale onderdrukking

Tot op de dag van vandaag is er nog weinig veranderd aan de situatie in Cuba. Ondanks het feit dat Fidel Castro in 2008 is vervangen door zijn broer, Raúl Castro, blijft er sprake van sociale onderdrukking in Cuba. Nog steeds worden homoactivisten en politieke dissidenten tegengewerkt door de Cubaanse overheid. Amnesty International stelt dat 'fundamentele rechten als die van vrije meningsuiting, vereniging en vergadering blijven ingeperkt en uitingen van kritiek op het éénpartijbewind worden vervolgd.'

Mariela Castro

Het bezoek van Mariela Castro, de dochter van Raúl, aan de Universiteit van Amsterdam is dan ook uiterst controversieel. Ze is daar namelijk uitgenodigd voor een discussie over de mensenrechtensituatie in Cuba. Mariela zet zich weliswaar in voor meer maatschappelijke acceptatie van homoseksuelen in Cuba, maar ze spreekt zich in het land zelf niet uit tegen de vervolgingen die daar plaatsvinden. Mariela zoekt in Nederland dus de dialoog die ze zelf in Cuba afwijst, aldus Kees van Kortenhof, voorzitter van de stichting Glasnost in Cuba.