Edward de Vere als Shakespeare

Was William Shakespeare een bedrieger? Al jaren heerst er controversie over de werken van de ‘beroemdste toneelschrijver aller tijden’. Eén van die verhaallijnen wordt in het kostuumdrama Anonymous uitgediept. Zo zou de 17e graaf van Oxford, Edward de Vere, de werkelijke auteur van de stukken zijn die worden toegeschreven aan de analfabeet Shakespeare.

William Shakespeare (1564-1616) was een nietsnut, dronkenlap, vrouwenverslinder en boven alles ongeletterd. Ten minste, zo wordt hij in de film Anonymous afgespiegeld. De weinig sympathie opwekkende en mislukte acteur Shakespeare krijgt in de geromantiseerde film de toneelstukken van de graaf van Oxford, Edward de Vere (1550-1604), in de schoot geworpen. De Vere had in tegenstelling tot schoenmakerszoon Shakespeare immers een hoge opleiding genoten, was bereisd en bekend met het hofleven.

Graaf van Oxford

Edward de Vere werd op 12 april 1550 geboren in Castele Hedingham, een dorp in Essex, als zoon van John de Vere, de 16e graaf, en zijn vrouw Margery Holding. Toen zijn vader in 1562 overleed, erfde hij diens titels. De landerijen werden op bevel van koningin Elizabeth onder het beheer van Robert Duley geplaatst en de twaalf jarige Edward kwam onder voogdij te staan van William Cecil (1520-1598), een belangrijke adviseur van koningin Elizabeth I (1533-1603). Hij ging naar de universiteit van Cambridge en studeerde vervolgens rechten aan Gray’s Inn in Londen, op beide universiteiten behaalde hij zijn MA. In 1571 werd hij meerderjarig en kreeg hij zijn bezittingen in eigen beheer, waarna hij trouwde met de dochter van Cecil, Anne. Het echtpaar kreeg vijf kinderen, waarvan er twee op jonge leeftijd stierven. Maar vier jaar na het huwelijk trok hij voor een periode van 15 maanden door Frankrijk, Duitsland en Italië en liet zijn vrouw achter. Toen hij na zijn reizen thuiskwam, beviel zijn vrouw van een dochter. Er ontstond een schandaal en Edward verliet Anne.

Schandalen

Zelf veroorzaakte hij ook schandalen door in het protestantse Engeland te sympathiseren met het katholieke geloof. In 1580 zwoer hij het geloof echter af tegenover Elizabeth. Hij verraadde daarbij enkele katholieke vrienden om zijn eigen hachje te kunnen redden. Hij werd daardoor onder huisarrest geplaatst door de koningin en zijn reputatie leed hier aanzienlijk onder. Een jaar nadat hij het katholicisme vaarwel had gezegd, veroorzaakte hij een nieuw schandaal, doordat de hofdame Anne Vavasour een buitenechtelijk kind van hem kreeg. Hij werd hiervoor opgesloten in de Tower of Londen. Na zijn vrijlating verzoenden Edward en Anne zich met elkaar en gingen weer samenleven.

Oeuvre

In 1585 kreeg hij het commando onder zijn hoede in de Nederlanden, die in die tijd in de Tachtigjarige Oorlog verzeild waren tegen het katholieke Spanje. Drie jaar later vocht hij bovendien mee in de slag om de Spaanse Armada. Het hart van Edward lag echter niet bij de veldslagen en militaire missies, maar bij de kracht van het woord. Zo sponsorde hij verschillende schrijvers en toneelgezelschappen. Ook doen er verhalen de ronde dat hij zelf een aanzienlijk oeuvre aan gedichten en toneelstukken op zijn naam had staan. Maar hier is vrijwel niks onder zijn naam van bewaard gebleven. Slechts één bijbel van De Vere was nagelaten met aantekeningen die overeenkomen met de Bijbelse vertellingen van Shakespeare. Al in de vroege 18e eeuw ontstond er een discussie over de werken van Shakespeare. Had hij ze zelf geschreven? In de 20e eeuw werd Edward de Vere als kandidaat aangewezen als werkelijke auteur van zijn werken.

Kritiek
John Thomas Looney, een onderwijzer en schrijver, bracht in 1920 een boek uit Shakespeare Identified in Edward de Vere, 17th Earl of Oxford, waarin hij De Vere naar voren schoof als kandidaat voor het schrijverschap van de werken van Shakespeare. Volgens critici was het bijna onmogelijk dat één man zo’n uitgebreid scala aan toneelstukken en gedichten wist te produceren. Bovendien kon Shakespeare volgens sommige bronnen niet eens schrijven en zijn er geen documenten beschikbaar waarop anders wordt beweerd. Verder blijkt nergens dat Shakespeare ooit Engeland heeft verlaten. Desondanks beschreef de auteur in zijn verhalen een gedetailleerd beeld van Italiaanse steden. Ook is de ontbrekende correspondentie tussen Shakespeare en zijn vrouw Anne Hathaway (1555/1556-1623) een aanleiding tot dit gedachtegoed. Shakespeare werkte namelijk in Londen, waar hij vaak langere tijd verbleef, en woonde in Stratford. Het ontbreken van de correspondentie tussen de echtelieden zou een aanwijzing kunnen zijn voor zijn ongeletterdheid.

Weerleging kritiek

Ton Hoenselaars, hoogleraar Engelse Literatuur, gelooft niet in deze theorie. Binnen het veld van Shakespeare studies is volgens hem geen reden om aan te nemen dat iemand anders dan Shakespeare zelf de stukken zou hebben geschreven. Op dit vlak is Hoenselaars het eveneens volstrekt oneens met de critici: “Er zijn wel degelijk handschriften van Shakespeare te verkrijgen in de British Library”. Over het feit dat Shakespeare niet correspondeerde met zijn vrouw voegt hij eraan toe in het programma van de AVRO De Wereld draait door: “Het is de leegte die uitnodigt tot interpretatie. Er is een theorie dat het huwelijk tussen Shakespeare en Anne Hathaway niet goed was en dat hij daarom naar Londen is gegaan en probeerde zoveel mogelijk weg te zijn. Het is een biografische leegte die veel mensen graag terug willen zien in het werk.”

Anonymous

Het kostuumdrama Anonymous gaat over deze theorie. In een film die bol staat van de intriges en schandalen wordt de theorie van John Thomas Looney aangekaart en de verhaallijn van Edward de Vere uitgediept. De film is door de mooie kostuums en de visuele spektakels een schouwspel, waarmee de rampenfilmspecialist Emmerich, bekend van Independence Day, The Day After Tomorrow en 2012, zijn naam eer aan doet. Het verhaal lijkt soms bijna een soap door schandalen, incestueuze relaties, intriges, leugens en verraad, waardoor af en toe niet meer te volgen is wie nou wiens kind is. Historisch betrouwbaar is het verhaal dan ook niet te noemen, maar een onderhoudende en spannend kostuumdrama waarbij je soms op het puntje van je stoel zit, is het zeker.

Kijk hier voor het interview van Ton Hoenselaars.