Oudste kaart Zuid-Nederland gevonden
Bij het antiquariaat Plantijn in Breda is de tot dusver oudst bekende kaart van de Zuidelijke Nederlanden gevonden. De kaart zou in 1557 zijn vervaardigd en een kopie zijn van een Antwerpse landkaart die dertig jaar ouder is, maar niet is overgeleverd. Op de kaart staan negen steden, de rivieren, de wegen, een haring- en een Spaanse vloot afgebeeld.
De oorspronkelijke landkaart waar deze kaart een kopie van is, is rond 1527 vervaardigd. De Nederlanden behoorden toen tot het Spaanse Rijk. De heerser over dit rijk, Karel V, was koning over Spanje en Zuid-Amerika (1516-1556), keizer van het Heilig Roomse Rijk (1519.-1556), en landheer van de Nederlanden (1515-1555).
Spaanse heerschappij
Karel V was geboren op 24 februari 1500 te Gent in de Zuidelijke Nederlanden. Hoe groot zijn rijk ook werd, hij bleef de Nederlanden altijd een warm hart toedragen. Later in zijn leven heeft hij de Nederlandse taal geleerd. Karel V heeft laten weten dat hij veel hield van de nuchtere Nederlanders, hun omgangsvormen en wijze van jagen. Uiteindelijk heeft hij één derde van zijn leven in de Nederlanden doorgebracht.
De Nederlandse Opstand
Omdat de oorspronkelijke kaart uit 1527 verloren is gegaan, vormt de zojuist gevonden kopie van deze kaart uit 1557 de oudst bekende kaart van de Zuidelijke Nederlanden. In het jaar 1557 was de politieke situatie echter heel anders dan in 1527. In 1555 had Karel V namelijk afstand van zijn troon gedaan en het rijk verdeeld onder zijn broer Ferdinand, die het keizerschap over het Heilig Roomse Rijk toebedeeld kreeg, en zijn zoon Filips II, die koning van Spanje en Amerika en landheer der Nederlanden werd. Filips II verliet Nederland in 1559 en kwam hier vervolgens nooit meer terug. Onder Filips II zou de ontevredenheid in de Nederlanden groeien en escaleren in de Beeldenstorm van 1566. Twee jaar later, in 1568, begon de Nederlandse Opstand onder leiding van Willem van Oranje-Nassau.
De ‘Bredase’ kaart
Het is opmerkelijk dat op de gevonden ‘Bredase’ kaart een ‘Spaensche Vlote’ staat afgebeeld. Weinig kaarten die in de 16e eeuw zijn gemaakt bevatten dergelijke details. Academici hebben geopperd dat deze kaart is getekend in de periode dat Filips II met zijn vloot een bezoek bracht aan de stad Vlissingen. Als deze suggestie waar blijkt te zijn wordt de kaart nog interessanter: de oorspronkelijke versie van de kaart is namelijk ten tijde van de heerschappij van Karel V getekend. De Spaanse vloot moet dan wel een toevoeging zijn van de persoon die in 1557 de oorspronkelijke kaart uit 1527 kopieerde.
De tot dusver oudste landkaarten
Er zijn oude landkaarten van de Zuidelijke Nederlanden bekend die door Jacob van Deventer rond het jaar 1536 zijn gemaakt, maar deze verbleven in Breslau ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Door geallieerde bombardementen zijn deze kaarten echter verloren gegaan. Wel zijn er nog foto’s overgeleverd. De op één na oudst bekende kaart is een kaart van het oude hertogdom Brabant die in 1558 is getekend. Op deze kaart staan dezelfde steden en aspecten, met uitzondering van de haringvloot en Spaanse vloot, maar deze is één jaar jonger dan de zojuist in Breda ontdekte kaart.
Bron: Omroep Brabant
