1998: staatssecretaris bemoeit zich met zware schooltassen

De scholen gaan weer bijna beginnen. Dat betekent dat veel scholieren weer flinke stapels boeken moeten rondsjouwen, al zijn veel boekentassen tegenwoordig wat lichter dankzij de komst van laptops en tablets.

Steeds zwaardere boekentassen

Toch is het nog niet zo heel lang geleden dat een lange schooldag met veel vakken betekende dat een scholier zo’n zeven kilo aan boeken mee moest sjouwen. Tot grote schrik van veel ouders, die zagen hoe hun kinderen letterlijk en figuurlijk gebukt gingen onder die last. Met name brugklassers hadden flink te lijden onder de stapels boeken. In de jaren 90 was de basisvorming in het middelbaar onderwijs ingevoerd. In de eerste jaren van het middelbaar onderwijs werd een breed vakkenpakket aangeboden. Dat brede vakkenpakket betekende echter ook dat het aantal benodigde schoolboeken toenam. Lesmethodes maakten steeds vaker gebruik van ‘werkboeken’ naast de al bekende tekstboeken. Die werkboeken waren echter dikker en dus veel zwaarder dan het oude vertrouwde schrift, dat in veel gevallen overigens nog altijd hard nodig was. Ook werden in zowel tekst- als werkboeken steeds meer en steeds grotere afbeeldingen gebruikt. Ook dat zorgde ervoor dat boeken steeds dikker werden.

Oostenrijkse wet tegen zware tassen

In 1996 voerde Oostenrijk een limiet in op het gewicht van schooltassen. Het nieuws daarover bereikte Nederland en bracht een storm van klachten op gang. Volgens de Oostenrijkers mocht het gewicht van een volgepakte schooltas maximaal tien procent van het lichaamsgewicht van de drager zijn. Het nieuws leverde een gestage stroom aan klachten op. Leerlingen, ouders maar ook schoolbestuurders zagen dat veel Nederlandse scholieren tassen droegen die veel meer wogen dan tien procent van hun lichaamsgewicht en klommen in de pen met een verzoek om paal en perk te stellen aan het gewicht van de schooltassen.

Commissie Boekentas doet onderzoek

Nadat staatssecretaris Netelenbos tijdens een werkbezoek in Vlaardingen werd ontvangen door protesterende scholieren – en moest constateren dat hun tassen inderdaad erg zwaar waren – werd er door het ministerie van Onderwijs een heuse commissie in het leven geroepen die het gewicht van boekentassen moest onderzoeken. Die commissie werd als snel ‘Commissie Boekentas’ gedoopt.

Uit het onderzoek van de Commissie Boekentas bleek dat de schooltassen van leerlingen inderdaad aan de zware kant waren. Al zat er in het werkelijke gewicht wat variatie: uit aantekeningen van een derdejaars gymnasiumscholier bleek dat het gewicht van de tas op sommige dagen iets boven de zes kilo lag, maar op andere dagen de negen kilo haalde. Uit een groter onderzoek, onder meer dan vierhonderd leerlingen, bleek dat het gemiddelde gewicht zeven kilo was. Dat was volgens de onderzoekers ongeveer 14% van het lichaamsgewicht van een gemiddelde scholier van tussen de 12 en 15 jaar oud. Ook rapporteerde de Commissie Boekentas de beleving van de leerlingen: ongeveer de helft van de ondervraagde leerlingen vond het gewicht van de tas normaal, maar bijna net zo veel vond de tas te zwaar.

Geen maximumgewicht

In 1998 bracht de Commissie Boekentas haar eindrapport uit. Leerlingen die hadden gehoopt dat hun boekentas dankzij het rapport lichter zou worden, kwamen van een koude kermis thuis. Een maximumgewicht, naar Oostenrijks voorbeeld, kwam er niet. Volgens de leden van de commissie was er in de wetenschappelijke literatuur te weinig informatie beschikbaar om zo’n maximaal gewicht vast te stellen.

Het rapport bevatte wel een aantal aanbevelingen naar scholen en leraren, ontwikkelaars van lesmethodes en… naar leerlingen zelf. Leraren en uitgevers van lesmethoden zouden volgens de commissie bij het ontwikkelen en kiezen van lesmethodes het gewicht van de onderwijsmaterialen ‘letterlijk en figuurlijk’ moeten laten meewegen. Boeken moesten handzamer en lichter worden. Daarnaast moesten scholen ook meer doen met kluisjes, zodat leerlingen niet de hele dag met alle boeken rond zouden lopen. Maar, vond de commissie, leerlingen moesten zelf ook een goede rugzak kopen voor hun boeken en die op de juiste manier dragen. Geen oude tas die achteloos over de schouder werd geslingerd, maar een goede ergonomische rugzak. Daarnaast raadde de commissie aan om niet te veel overbodig gewicht mee te nemen. Dus geen hele dikke schoolagenda’s, walkmans met cassettebandjes en dergelijke zaken. De commissie sprak daarnaast de verwachting uit dat ICT-hulpmiddelen de tassen snel lichter zouden maken.

Die verwachting lijkt bijna dertig jaar later wel uit te komen, maar desondanks berichtte De Volkskrant aan de start van het schooljaar in 2021 dat leerlingen nog altijd worstelen met het gewicht van hun schooltassen. Uit het bericht van de krantblijkt echter ook dat de Oostenrijkse norm van tien procent inmiddels vaak als goede richtlijn wordt gezien.