Geschiedenis van Slot Loevestein

Het college van B&W van Zaltbommel heeft een brandbrief geschreven aan de provincie Gelderland over de toekomst van Slot Loevestein. Het Rijk is namelijk niet langer van plan subsidie te verschaffen aan de museale activiteiten op het slot, met als gevolg dat het kasteel mogelijk binnen een paar jaar de deuren moet gaan sluiten. Het Slot Loevestein kent een eeuwenlange historie als vestingswerk, gevangenis en onderdeel van de Waterlinie.

Op 3 april 1357 werd de ridder Dirc Loef van Horne beleend met het heerschap van Altena en Munnikenland. De lokale bevolking weigerde zijn benoeming echter te erkennen, waarop Dirc geen andere uitweg zag dan hen met geweld te onderwerpen. Om zijn machtspositie in het gebied te versterken besloot hij onder meer tot de bouw van een nieuw kasteel, dat in 1368 voltooid werd. Het kreeg de naam Slot Loevestein, dat letterlijk ‘Loef’s stenen huis’ betekende.

Slotvoogden

In 1372 moest Dirc zijn slot afstaan aan de graaf van Holland, Albrecht van Beieren. Mogelijk diende de overdracht van de vesting als een betaling van losgeld, nadat Dirc eerder dat jaar gevangen was genomen bij de inname van Tiel. Albrecht besloot vervolgens het beheer van het kasteel over te laten aan een reeks slotvoogden, waaronder ridder Brunstijn van Herwijnen en gravin Jacoba van Beieren. In 1425 viel Slot Loevestein, evenals de rest van Holland, toe aan de Bourgondiërs.

Tachtigjarige Oorlog

Gedurende de Tachtigjarige Oorlog werd het kasteel op 9 december 1570 met een list ingenomen door een kleine groep geuzen onder leiding van Herman de Ruyter. Zij vermomden zich als monniken, kregen toegang tot het kasteel en namen vervolgens de slotvoogd gevangen. Het kasteel werd echter nog omringd door Spaansgezinde steden, die meteen een stuk geschut en tientallen soldaten naar de vesting stuurden. Op 19 december sloegen zij een bres in de kasteelmuur en viel het kasteel weer in Spaanse handen. Herman de Ruyter en de twintig andere geuzen kwamen om het leven.

Staatsgevangenis

Twee jaar later, op 27 juli 1572, viel Slot Loevestein wederom in handen van de opstandelingen, die het ditmaal niet meer uit handen gaven. Wel besloten zij enkele verbeteringen aan te brengen in de verdedigingswerken, waaronder een verhoging van de ringmuur en de aanleg van verscheidene wallen en bastions.

'Hugo de Groot klimt in zijn boekenkist' (ca. 1800)

In de twee eeuwen daarna deed Slot Loevestein vooral dienst als gevangenis voor hooggeplaatste edelen, waaronder de Nederlandse regent Johan de Witt, de Engelse admiraal George Ayscue en de Dordrechtse burgemeester Simon Halewijn. Veruit de beroemdste gevangene uit de geschiedenis van Slot Loevestein is echter Hugo de Groot, die op 22 maart 1621 op beruchte wijze uit het slot wist te ontsnappen.

Nieuwe Hollandse Waterlinie

Na afloop van de Franse bezetting besloot koning Willem I Slot Loevestein in 1815 op te nemen in de Nieuwe Hollandse Waterlinie, een reeks fortificaties ter verdediging van het westen van Nederland. Berekend werd dat het kasteel moest beschikken over minstens 700 manschappen en 28 kanonnen, maar hier kwam uiteindelijk maar weinig van terecht. Zo waren er tijdens de Belgische Opstand (1830-1839) op het dieptepunt slechts 65 soldaten gelegerd in het kasteel. Tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog deed het vervolgens alleen dienst als opslagplaats.

Slot Loevestein

Per 1 oktober 1951 werd de militaire functie van het Slot Loevestein dan ook per Koninklijk Besluit officieel opgeheven. Wel werd er nog veel geld geïnvesteerd in de restauratie van het kasteelcomplex, aangezien veel gebouwen inmiddels in slechte staat verkeerden. In 1986 waren de reconstructiewerkzaamheden voltooid, waarna Slot Loevestein vanaf 9 december 1994 geëxploiteerd wordt door de Stichting Museum Slot Loevestein.

Het Rijk dreigt de subsidie aan die stichting nu stop te zetten, waardoor het College van B&W van de gemeente Zaltbommel vreest dat Slot Loevestein binnen enkele jaren haar deuren zal moeten sluiten. Op dit moment wordt het eeuwenoude kasteel jaarlijks door ongeveer 130.000 mensen bezocht.