De zitzak staat al sinds de jaren 60 in onze huiskamer
Als je aan zitzakken denkt, denk je waarschijnlijk aan hippe stijlgidsen die moderne woonkamers laten zien. Maar wist je dat de zitzak eigenlijk het totaal tegenovergestelde daarvan is? De zitzak heeft namelijk al meer dan vijftig jaar een plaats in onze interieurs en werd juist ontworpen als een protest tegen de strakke, statische en moderne interieurs van die tijd.
In de jaren 60 lieten veel interieurontwerpers zich inspireren door alle nieuwe technieken en materialen die werden geïntroduceerd. Dankzij nieuwe kunststoffen werd het mogelijk om meubels of onderdelen daarvan snel en relatief goedkoop in grote aantallen te produceren. Het was de tijd van het modernisme, waarin ontwerpers functionaliteit net zo belangrijk, of soms wel nóg belangrijker vonden, dan het uiterlijk. Kunststof leende zich daar goed voor, want door kunststof in een mal te gieten, kon men makkelijk simplistische meubels maken, die wel functioneerden. Vaak met redelijk strakke vormen en effen kleuren. Zulke kunststof meubels werden populair door de prijs en omdat ze relatief lang mee konden gaan en dankzij de effen kleuren en eenvoudige vormen, waren ze vaak makkelijk in een interieur aan te passen.
Design en anti-design
Maar naarmate de jaren 60 op hun einde liepen, ontstond ook een sterke tegenbeweging. Zeker in Italië, waar de strakke vormen en gladde oppervlaktes van het modernisme erg populair waren, werd die tegenbeweging, die bekend werd als ‘anti-design’, populair. Het belangrijkste van die beweging was dat uiterlijk weer belangrijker mocht zijn dan functionaliteit.
Terwijl die verandering volop gaande was, kwamen de Italiaanse ontwerpers Piero Gatti (1940-2017), Cesare Paolini (1937-1983) en Franco Teodoro (1939-2005) in 1968 met een ‘vormloze stoel’, de Sacco. De Italiaanse meubelfabriek Zanotta werd in de arm genomen om het product op grotere schaal te fabriceren. De eerste Sacco werd gemaakt van leer en gevuld met polystyreen. Het was niet het eerste ontwerp van een zitzak, maar wel het meest succesvolle tot dan toe. Dat was vooral te danken aan het stevige ontwerp. De leren buitenkant was voorzien van slim geplaatste stiknaden, waardoor de zak enigszins vormvast was en hoefde je niet elke keer dat je wilde gaan zitten, de zak opnieuw op te schudden.
Prijswinnend ontwerp
Het ontwerp was een enorm succes, juist omdat het onconventioneel én praktisch was. Voor het eerst was er een meubelstuk ontworpen dat zich voegde naar de vorm van het menselijk lichaam – in plaats van andersom. De zak kon zich namelijk goed aanpassen aan allerlei zithoudingen, de vulling van polystyreen was licht, waardoor de grote zak makkelijk verplaatsbaar was en dus makkelijk van de ene naar de andere kamer kon worden verplaatst. Van avant-garde tot in de huiskamer; de zitzak was razend populair. Al in 1968, enkele maanden nadat het ontwerp werd gepresenteerd, won de Sacca een prijs op de internationale meubeltentoonstelling in Monza en in de jaren die volgden, trokken de drie ontwerpers van de ene naar de andere tentoonstelling waar ze steevast op veel nieuwsgierigheid en lovende commentaren konden rekenen. In 2020, meer dan 50 jaar nadat het ontwerp werd gepresenteerd, won de Sacca nog de prestigieuze prijs voor industrieel ontwerp: de Compasso d’Oro Award. Helaas konden de drie ontwerpers die prijs niet meer in ontvangst nemen, alle drie waren inmiddels overleden.
De Sacca was een blijvertje. Ook andere ontwerpers lieten zich op hun beurt weer door het ontwerp inspireren en kwamen met eigen varianten op het ontwerp. Desondanks bleef de originele Italiaanse zitzak een icoon van het na-oorlogse Italiaans design. Ook in de woonkamers bleef de zitzak populair, in eerste instantie vooral onder hippies, maar later werd de zitzak ook een populair meubel in kinderkamers. Aan het begin van de 21e eeuw kreeg de zitzak weer een revival doordat bedrijven een nieuwe draai aan het ontwerp gaven. Nu was het het Nederlandse merk Fatboy dat in een mum van tijd de markt veroverde.
