Geschiedenis Paleis Het Loo

Op 14 mei 2014 werd bekend dat de Nederlandse musea Paleis Het Loo en het Rijksmuseum mogelijk roofkunst in hun bezit hebben. Het gaat om vijftien delen van een kostbaar Meissen-servies dat ooit in het bezit was van de Joodse familie Gutmann. Paleis Het Loo is van oudsher een verblijfplaats voor de Nederlandse koninklijke familie en sinds 1984 een nationaal museum.

Middeleeuws kasteel

In 1684 kocht Stadhouder Willem III het middeleeuwse kasteel ‘Het Oude Loo’ op een landgoed bij Apeldoorn. Het kasteel werd voor het eerst genoemd in 1439, als het bezit van Udo Talholt. Willem III kocht het van Johan van Ulft, met de bedoeling er een nieuw jachtslot te laten bouwen. Oorspronkelijk lag er een gracht rond het Oude Loo. Toen Lodewijk Napoleon koning was in Nederland, heeft hij deze gracht laten dempen. Na de Franse tijd liet koningin Wilhelmina de gracht weer openen.

Paleis Het Loo

Nadat Willem III opdracht had gegeven voor de bouw van het jachtslot, werden de architecten Jacob Roman en Johan van Swieten aangesteld om het te ontwerpen. Het gebouw was in 1685 af, en diende vooral als buitenverblijf voor de vrouw van Willem III, Mary II Stuart. Nadat Willem III koning van Engeland was geworden, liet hij nog een verbouwing uitvoeren. In de jaren 1692- 1695 liet hij het gebouw uitbreiden, waarbij de zuilenrijen plaatsmaakten voor vier paviljoens. Hierdoor konden een nieuwe eetzaal, een schilderijengalerij en een Anglicaanse kapel worden gerealiseerd.

De bouwstijl van Het Loo

De architecten Roman en Van Swieten kozen voor een (neo) classicistisch ontwerp voor het paleis. In deze stijl spelen het gebruik van een centrale as, symmetrie en harmonische verhoudingen een belangrijke rol. Het centrum van het gebouw is een rechthoekig bouwblok, dat via twee zuilencolonnades was verbonden met de lagere dienstgebouwen aan het voorplein. De vorstelijke appartementen bevonden zich op de bovenverdieping van het gebouw. Op de begane grond bevonden zich de eetkamer en de appartementen voor de hovelingen. Vanwege de gelijkenis met het Franse koninklijke paleis in Versailles, wordt Het Loo ook wel ‘een tweede Versailles’ genoemd.  

Daniël Marot

Het exterieur van het paleis mocht in classicistische stijl zijn, voor het interieur koos men voor een barokke stijl. Deze stijl komt in Nederland niet veel voor. Het is dan ook heel bijzonder dat de Franse ontwerper Daniël Marot betrokken werd bij de bouw, de tuinen en het interieur. Marot was een Franse Hugenoot, die naar Nederland was gevlucht vanwege de beperkte godsdienstvrijheid in Frankrijk. Hij was qua stijl sterk beïnvloed door de Franse hofdecorateurs, die bouwden in de stijl van Lodewijk XIV. Ook bij deze stijl speelt symmetrie een grote rol, maar ook de rijke decoraties en ovale vormen zijn typische stijlkenmerken. Voor Paleis Het Loo decoreerde Marot het trappenhuis en een aantal zalen. Omdat hij in koninklijke dienst was, decoreerde hij ook voor Paleis Huis Ten Bosch en de Trêveszaal. Daarnaast ontwierp hij enkele tuinen voor woningen die gelegen waren aan het Noordeinde in Den Haag. Deze tuinen werden later betrokken bij Paleis Noordeinde, waar Marot zelf enige tijd verbleef.

Negentiende en twintigste eeuw

In de eeuwen die volgden, zijn er nog enkele verbouwingen geweest aan het paleis. Lodewijk Napoleon liet het in 1807 verder ‘verfransen’ door het exterieur aan te passen in Empire-stijl. Het gebouw werd grijs-wit gepleisterd en voorzien van schijnvoegen die natuursteenblokken moesten suggereren. Koning Willem III bewoonde het paleis intensief en liet een kunstzaal bouwen tegen de oostvleugel. Koningin Wilhelmina gebruikte het paleis als buitenverblijf en liet het terugbrengen tot de stijl van de zeventiende eeuw. Zij woonde er na haar troonafstand en werd uiteindelijk opgebaard in de paleiskapel. Prinses Margriet en Mr. Pieter van Vollenhoven waren de laatste bewoners van het paleis. In 1975 besloot koningin Juliana dat het paleis een museum moest worden en in 1984 werd het opengesteld voor het publiek.

Paleis Het Loo anno 2014

Het paleis is inmiddels een succesvol museum met vierhonderdduizend bezoekers per jaar. In de mooie tuinen kan gewandeld worden, en er zijn regelmatig tentoonstellingen over het leven van de koninklijke familie. Het museum beschikt over een grote collectie voorwerpen, schilderijen, sculpturen, meubels en kostuums. Het museum heeft laten weten het onderzoek naar de mogelijke roofstatus van het Meissen-servies serieus te nemen. In de toekomst zal blijken wat de uiteindelijke bestemming van het servies zal zijn.