Rusland, Pruisen en Oostenrijk vormen de Heilige Alliantie

Op 26 september 1815 vormden tsaar Alexander I van Rusland, koning Frederik Willem III van Pruisen en keizer Frans I van Oostenrijk de Heilige Alliantie. Het bondgenootschap was bedoeld om, op basis van christelijke principes, tegenwicht te bieden aan de democratische en anti-kerkelijke ideeën van de Franse Revolutie. De Krimoorlog van 1853 maakte een einde aan de alliantie.

Na de val van Napoleon in juni 1815 werden door heel Europa verschillende verdragen gesloten en bondgenootschappen gevormd. Doel van deze verdragen en bondgenootschappen was om de politieke grenzen van Europa te herstellen. De Heilige Alliantie was voornamelijk een poging van de drie grote conservatieve monarchieën, Rusland, Pruisen en Oostenrijk, om de sociale orde te bewaren en de democratische ideeën van de Franse Revolutie en de Verlichting te onderdrukken. De alliantie was een initiatief van Alexander I, maar het idee kwam waarschijnlijk van barones Barbara Juliana vonKrüdener, een Russische mystica die op dat moment veel invloed had op de tsaar.

Religieus karakter

De basis van het bondgenootschap was de belofte dat alle leden de principes van het christelijke geloof (liefde, gerechtigheid en barmhartigheid) zouden uitdragen, zowel in het politieke leven als in het privéleven. Dat de grondleggers van de alliantie drie verschillende vormen van het christendom aanhingen (Rusland het Russisch-orthodoxe geloof, Pruisen het protestantisme en Oostenrijk het katholicisme), maakte voor het bondgenootschap niets uit. De drie machten waren namelijk al verenigd in een antirevolutionair verbond, de Quadruple Alliantie. Ook deze alliantie was in het leven geroepen om de sociale orde in Europa te bewaren na de val van Napoleon, zo nodig met militair ingrijpen. Ook Engeland en later Frankrijk waren lid van de Quadruple Alliantie.

De Heilige Alliantie werd, vanwege de overwegend overeenkomende doelstellingen van de allianties, dan ook al snel verbonden met de Quadruple Alliantie. Uiteindelijk traden alle landen van Europa toe tot de Heilige Alliantie. Uitzondering hierop waren Engeland (George IV niet kon toetreden om constitutionele redenen, maar trad welals koning van Hannover toe), het Vaticaan (de paus wilde niet toetreden vanwege het interreligieuze karakter van de alliantie) en het Ottomaanse Rijk (de sultan was geen christelijke vorst).

Mislukking

De Heilige Alliantie was meer een religieus verbond dan een politiek bondgenootschap. Vanwege dit religieuze karakter stelde de alliantie politiek gezien dan ook eigenlijk niets voor: slechts bij enkele politieke en militaire conflicten werd er gehandeld uit naam van de alliantie. Tsaar Alexander I was de enige die de alliantie een beetje serieus nam.

Tsaar Alexander I

De Oostenrijker KlemensvonMetternich, op dat moment de grootste staatsman van Europa en medeverantwoordelijk voor de alliantie, zag de Heilige Alliantie als niets anders dan een waardeloos moreel manifest.Ook de Britse minister van buitenlandse zaken, ViscountCastlereagh, deed de alliantie af als totale onzin. Onder Metternichs leiding ging de Heilige Alliantie op in de Quadruple Alliantie en werd zo het christelijke fundament waarop de Quadruple Alliantie elke vorm van liberalisme of hervorming in Europa af kon weren.

Uiteenvallen

De Quadruple Alliantie viel in 1823 uiteen, omdat Engeland toestemming weigerde te geven voor de Franse inval in Spanje (die uiteindelijk toch zou plaatsvinden). Toen daarna in 1825 tsaar Alexander I overleed en in 1830 verschillende revoluties uitbraken, waren de dagen van de Heilige Alliantie geteld.

Rusland, Oostenrijk en Pruisen probeerden op de Conventie van Berlijn in 1833 de alliantie nog te redden, maar met het uitbreken van de Krimoorlog in 1853 (de oorlog tussen Rusland en een bondgenootschap van Engeland, Frankrijk, Sardinië en het Ottomaanse Rijk om invloed op het grondgebied van het uiteenvallende Ottomaanse Rijk) werd de Heilige Alliantie definitief de das omgedaan.