Voetbal is oorlog

Gisteren deed een medewerker van de Wereldvoetbalbond FIFA een wel heel bijzondere ontdekking. Toen hij door de kelder van het hoofdkantoor struinde, stuitte hij op de sokkel van de allereerste wereldbeker. De sokkel, in gebruik tussen 1930 en 1950, werd decennialang verloren gewaand. Op de sokkel prijken de namen van de landen die wereldkampioen werden in deze jaren. Naast twee keer Uruguay veroverde in deze decennia Italië ook twee maal de Jules Rimet-beker. De voetbalsport werd in deze tijd en in de jaren daarna vaak gedomineerd door de politiek , waarbij soms zelfs oorlogen uitbraken tussen landen.

Oostenrijkers winnen, Mussolini verliest

Al in 1929, één jaar voor het eerste wereldkampioenschap voetbal, brak er bijna een heuse voetbaloorlog uit. Benito Mussolini, minister-president van Italië en leider van de Nationale Fascistische Partij, gebruikte sport als propagandamiddel voor het fascisme. Dat het Italiaanse voetbalelftal in dat jaar verloor van het Oostenrijkse team, was dan ook een groot probleem in de ogen van ‘Il Duce’ (de leider). Een fascistisch dagblad schreef dat de Oostenrijkers “een hoop gemeene homosexueelen” waren, om vervolgens af te sluiten met: “Onze bommen zullen het woord voeren als wrekers van de geheele menschheid.”

Italië wereldkampioen

Nederland - Zwitserland, WK 1934

Dit voorval werd echter in 1934 recht gezet, toen Italië in eigen land het WK won. In de halve finale werd Oostenrijk door de zwarthemden - zoals het Italiaanse elftal genoemd werd - verslagen en in de finale werd afgerekend met Tsjecho-Slowakije. Het was Mussolini zelf die de scheidsrechter aanwees voor de eindstrijd, die dan ook opvallend vaak in het voordeel van Italië floot. Nederland deed overigens ook mee aan dit toernooi, maar werd al in de eerste wedstrijd uitgeschakeld door Zwitserland. Vier jaar later werd Italië opnieuw wereldkampioen.

Voetbal in de Tweede Wereldoorlog

Duitsland

Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog werden er geen Wereldkampioenschappen voetbal georganiseerd. Desondanks ging het competitievoetbal in Duitsland gewoon door, zij het moeizaam. Clubs hadden vaak spelers tekort omdat zij opgeroepen werden voor dienstplicht. Gastspelers konden vaak helemaal niet voetballen en moesten soms zelfs uit het militair ziekenhuis gehaald worden. Hierdoor waren uitslagen als 16-1 of 17-0 geen uitzondering. Op 22 juni 1941 viel het Duitse leger de Sovjet-Unie binnen. Op diezelfde dag werd in het Olympia-stadion in Berlijn de finale van de Duitse voetbalkampioenschappen gespeeld. In een spectaculaire wedstrijd zagen 90.000 toeschouwers hoe de Oostenrijkse club Rapid Wien een 0-3 achterstand tegen Schalke 04, de favoriete club van de nazi’s, om wist te buigen in een 4-3 overwinning.

Verenigd Koninkrijk, Oekraïne & Nederland

Britse soldaten spelen voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog

Ook in andere landen werd gewoon doorgevoetbald tijdens de oorlog. Zo werden in Groot-Brittannië ‘interlands’ georganiseerd tussen Engeland, Schotland en Wales en werd in Oekraïne een half elftal geëxecuteerd nadat het had gewonnen van een sterker geacht Duits elftal. In Nederland werd ook gespeeld en kreeg het voetbal juist meer populariteit dan vóór de oorlog met twee keer zo veel supporters per wedstrijd. Op de tribunes heerste echter een sterke antisemitische sfeer, waar met name Amsterdamse voetbalclubs last van hadden. Ook werden Joodse leden door het bestuur vaak geroyeerd en moesten clubs NSB’ers aannemen, op straffe van een enkele reis naar het concentratiekamp. Dit noodlot ondervonden twee prominente leden van PEC Zwolle en Unitas uit Gorinchem, die weigerden NSB’ers aan te nemen.

Concentratiekampen

In de vele concentratiekampen werd ook wel eens een voetbalwedstrijd georganiseerd. Zo speelden gevangenen in het kamp Dachau regelmatig een wedstrijd. In één van die wedstrijden in 1944 wist het gevangenenelftal met 21-0 (!) te winnen van de bewakers, zonder dat hier represailles op stonden. Zelfs in Auschwitz werd op bevel van de SS af en toe voetbal gespeeld. Ook in de Nederlandse concentratiekampen werd het spelletje gespeeld. Zo werd in 1943 in kamp Westerbork een voetbalcompetitie voor Joodse elftallen opgericht.

Na de oorlog

Toen de Tweede Wereldoorlog afgelopen was royeerden veel voetbalclubs spelers die lid waren geweest van de NSB. Met het einde van de oorlog verdween het politieke aspect echter niet uit de voetballerij. Zo brak er in 1969 voor het eerst echt oorlog uit na voetbalwedstrijden. Bij kwalificatiewedstrijden voor het WK in Mexico tussen Honduras en El Salvador gingen alle remmen los. De diepgaande demografische en immigratieproblemen in El Salvador en de strijd rondom landhervorming in Honduras balden zich samen tijdens de wedstrijden, waar de slechte relatie tussen de twee landen tot een climax kwam.

Voetbaloorlog Honduras – El Salvador

Tijdens de eerste wedstrijd werd het hotel waarin de spelers van El Salvador verbleven belaagd door supporters, waardoor zij de hele nacht niet hadden kunnen slapen. Na het 1-0 verlies tegen Honduras pleegde een meisje uit El Salvador zelfmoord, waarmee zij een volksheldin werd. Een week later waren de rollen omgekeerd, toen de Hondurese selectie in El Salvador uit hun slaap werd gehouden. El Salvador won met 3-0 en kort na de wedstrijd begon de oorlog. El Salvador bombardeerde de hoofdstad van Honduras, waarna Honduras zelf ook geen halve maatregelen nam. In vier dagen tijd vielen meer dan 5000 doden en 10.000 gewonden. Bondscoach Rinus Michels zei het al eens: “Voetbal is oorlog”.